Miliardy na kolei – jak przyspieszyć ich wykorzystanie?

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., w ramach Krajowego Programu Kolejowego ogłaszają kolejne przetargi, których wartość niejednokrotnie przekracza miliard złotych. Tymczasem – jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli – szereg inwestycji realizowanych jest w niewystarczającym tempie i zakresie. W związku z tym podstawowego znaczenia nabiera kwestia tego, w jaki sposób w pełni wykorzystać dostępne środki i możliwości? Tym bardziej, że ich niewykorzystanie skutkować będzie dalszym spowolnieniem polskich kolei w stosunku do innych krajów Unii Europejskiej i rozwiniętych krajów świata.

Rozmach inwestycyjny
Ilość realizowanych przez PKP PLK S.A. inwestycji – i ich wartość – musi robić wrażenie. W najbliższym czasie Spółka planuje m.in. zrealizować szereg prac w województwie lubelskim za 3,2 mld zł (w tym przeprowadzona ma zostać modernizacja trasy Warszawa – Lublin, mająca na celu skrócenie czasu przejazdu między stolicą a Lublinem do ok. 90 minut). Jednocześnie dzięki realizacji Krajowego Programu Kolejowego w województwie świętokrzyskim, który szacowany jest na niemal 1,4 mld zł, skrócony ma zostać czas podróży koleją – o 30 min. z Kielc do Warszawy i o 20 min. na trasie Skarżysko – Kamienna – Kraków. Szereg prac prowadzonych będzie również na Opolszczyźnie. – Projekty PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. na Opolszczyźnie są kontynuacją realizowanych inwestycji, na które wydaliśmy ponad 2 mld zł. m.in. na trasie z Opola do Wrocławia, Częstochowy, Strzelec Opolskich. Efektem obecnie prowadzonych prac będą lepsze połączenia Kluczbork – Opole, Brzeg – Nysa, Opole – Nysa. Zamierzamy również wykonać modernizacje linii Opole – Kędzierzyn Koźle. Poprawi się sprawność i możliwości komunikacyjne kolei. Prace na liniach Toszek Północ – Rudziniec Gliwicki – Stare Koźle usprawnią przewozy towarowe – mówi Ireneusz Merchel, prezes PKP PLK S.A.

W województwie warmińsko-mazurskim, w ramach Krajowego Programu Kolejowego, tylko z listy podstawowej, zostaną zrealizowane zadania o wartości 1,5 mld zł. Wśród nich wymienić należy m.in. remonty linii: nr 38 Ełk – Korsze, nr 216 Działdowo – Olsztyn, nr 219 Ełk – Szczytno, nr 221 Gutkowo – Braniewo oraz nr 220 Olsztyn – Gutkowo. Lista rezerwowa obejmuje dwa projekty o wartości około 750 mln zł, to prace na linii kolejowej E 75 na odcinku Białystok – Suwałki – Trakiszki (granica państwa) z programu CEF oraz rewitalizacja linii kolejowej nr 220 na odcinku Olsztyn – Gutkowo (RPO). W sumie, Krajowy Program Kolejowy w województwie warmińsko – mazurskim przewiduje realizację siedmiu projektów o łącznej wartości ponad 2,3 mld zł.

W województwie pomorskim PKP PLK ogłosiło przetarg, którego przedmiotem jest opracowanie dokumentacji projektowej wraz z pełnieniem nadzoru autorskiego na roboty budowlane na odcinkach linii kolejowych nr 201 (Kościerzyna-Gdynia), 214 (Somonino-Kartuzy) i 229 (Glincz-Kartuzy). Ich celem jest elektryfikacja 80 km linii na Kaszuby i dobudowa drugiego toru pomiędzy Kościerzyną a Gdańskiem Osową. Planowana inwestycja, która szacowana jest na 1,6 mld zł, umożliwić ma skrócenie podróży pomiędzy Kaszubami a Trójmiastem. Fakt ten wpłynąć ma zarówno na zwiększenie komfortu komunikacji kolejowej, jak i usprawnienie transportu towarowego.

Podobnie jest również w dużych miastach. Ogłoszono w ostatnim czasie przetarg na budowę tunelu, który łączyć będzie Łódź Fabryczną z Łodzią Kaliską i Łodzią Żabieńcem. Dzięki temu powstaną dwa nowe przystanki, a pociągi dalekobieżne zyskają możliwość przejazdu przez ścisłe centrum miasta. Wartość inwestycji szacowana jest na 2 mld zł. Ta inwestycja to drugi etap projektu „Udrożnienia Łódzkiego Węzła Kolejowego”. Pierwszym etapem była budowa tunelu kolejowego na odcinku Łódź Widzew – Łódź Fabryczna, wraz z nowym dworcem kolejowym na stacji Łódź Fabryczna. Wartość kontraktu w tym przypadku wyniosła 1,75 mld zł. Zgodnie z planami PKP PLK, drugi etap inwestycji zrealizowany zostanie w latach 2017-2022.

Krytyczny NIK
Rozmach i kwoty, wydawane na inwestycje, realizowane przez PKP PLK są rzeczywiście spore. Tymczasem Najwyższa Izba Kontroli opublikowała krytyczny raport dotyczący tego, w jaki sposób przeprowadzane są inwestycje na kolei. – Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych nie został dostosowany do możliwości PKP PLK S.A., dlatego zakres ujętych w nim zadań inwestycyjnych okazał się niemożliwy do wykonania w zaplanowanych terminach. Do końca 2015 roku nie zakończono niemal połowy ze 153 projektów ujętych w Programie i nie wykorzystano ponad 11,3 mld zł zaplanowanych w 2011 roku ze środków unijnych na infrastrukturę kolejową. Miliardy złotych wydane w tym czasie na modernizację oraz budowę linii i stacji kolejowych poprawiły ich stan techniczny, jednak dla pasażerów niewiele się zmieniło. Pociągi nadal nie rozwijają dużych prędkości na trasach – stwierdza Krzysztof Kwiatkowski, Prezes NIK.

Duże znaczenie ma w tym kontekście fakt, że podstawową barierą, uniemożliwiającą pełną realizację wszystkich zaplanowanych prac w ramach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych nie jest dostępność środków finansowych. Program w swoich założeniach przewiduje zróżnicowane źródła finansowania, w tym m.in.: zwrotne dotacje z funduszy unijnych, dotacje budżetowe, a także środki, pozyskiwane na rynku kapitałowym. W gruncie rzeczy największym problemem okazuje się niedostateczny stopień przygotowania PKP PLK do skutecznej i pełnej realizacji objętych Programem inwestycji. – Największe trudności kolei sprawiła realizacja dużych projektów o wartości powyżej jednego miliarda złotych każdy. Dlatego NIK zwraca uwagę, że aby kolejne tak duże projekty, które będą w najbliższym czasie realizowane w ramach nowego Krajowego Programu Kolejowego, miały szanse zostać ukończone w terminie, wymagać będą szczególnie starannego przygotowania – podkreśla Krzysztof Kwiatkowski.

Jak informuje w swoim raporcie NIK:

Poziom realizacji założonych w Programie wskaźników i mierników (według stanu na 31 grudnia 2015 roku) był bardzo zróżnicowany: od 35% (uzyskana długość występowania maksymalnej prędkości 200 km/h) do 90% (zrealizowana długość torów szlakowych i głównych zasadniczych). Wykonano m.in. 83% zaplanowanej liczby obiektów inżynieryjnych oraz uzyskano zwiększenie prędkości pociągów o co najmniej 30 km/h na ponad połowie zaplanowanej długości torów. 90 proc. planu przekroczyła jedynie liczba wykonanych skrzyżowań i długość torów szlakowych z dopuszczalnym naciskiem osi 221 kN.

W sumie, do końca 2015 roku – z zaplanowanych w Wieloletnim Programie Inwestycji Kolejowych – nie zrealizowano 490 km linii kolejowych, 625 km torów szlakowych i głównych zasadniczych, 586 km pozostałych torów, 635 obiektów inżynieryjnych, 74 skrzyżowań, 185 krawędzi peronowych. Jednocześnie na długości 649 km nie uzyskano możliwości osiągania maksymalnej prędkości 160 km/h, na długości 330 km nie uzyskano możliwości osiągania maksymalnej prędkości 200 km/h.

I co dalej?
Podstawowego znaczenia nabierają w tym kontekście skuteczne działania PKP PLK, mające na celu lepsze wykorzystywanie środków na modernizację krajowej sieci kolejowej – a przede wszystkim zmiany organizacyjne, dzięki którym zarządzanie dużymi projektami infrastrukturalnymi stanie się w 100% właściwe. Tak więc właściwe funkcjonowanie spółki na szczeblu menedżerskim staje się kluczowe dla optymalnego wykorzystania możliwości, jakie daje PKP PLK Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych. W przeciwnym wypadku kolej dużych prędkości, odjedzie w naszym kraju w siną dal…