Sprężone powietrze napędza niezliczone procesy przemysłowe w Polsce — od linii montażowych w motoryzacji, przez zakłady spożywcze, aż po branżę farmaceutyczną. Tymczasem w wielu zakładach systemy sprężonego powietrza stanowią ukrytą bombę kosztową, „pożerając” 10–30% budżetu energetycznego obiektu. 

Nieszczelności, przestarzałe osuszacze czy źle dobrane ciśnienie mogą po cichu dopisywać do rachunków tysiące złotych rocznie. Dla polskich producentów eliminacja tych strat stała się priorytetem strategicznym — przynosi bowiem nie tylko wymierne oszczędności, lecz także wyższą niezawodność oraz mniej problemów na produkcji.

W tym artykule przyjrzymy się temu, jak właściwie dobrany system uzdatniania sprężonego powietrza może zaowocować wymiernymi korzyściami w postaci oszczędności energii i zwiększenia niezawodności całego systemu.

Ukryte koszty sprężonego powietrza

Prosta instalacja przyłącza do sieci sprężonego powietrza kryje złożoną mechanikę ekonomiczną: każdy metr sześcienny wytworzonego powietrza wiąże się z realnym zużyciem energii. Wilgoć lub zanieczyszczenia w systemie prowadzą do kosztownych wad jakościowych produktów albo przestojów produkcji. 

Za niski punkt rosy (zbyt intensywna praca osuszacza w stosunku do realnych potrzeb) winduje rachunki za prąd, natomiast za wysoki punkt rosy podwyższa ryzyko korozji i niespodziewanych  awarii. Te problemy nie dotyczą wyłącznie wielkich hal produkcyjnych — nawet małe zakłady odczuwają skutki zawyżonych opłat za energię czy zatrzymania pracy, gdy sprężarki i osuszacze nie pracują optymalnie.

Bezpośrednie skutki nieprawidłowo działającego systemu sprężonego powietrza wykraczają jednak poza koszt zmarnowanej energii. W branży spożywczej i napojowej zanieczyszczenia mogą naruszać normy sanitarne i skutkować wycofaniem produktów z rynku — co rujnuje finanse i reputację. 

W lakierniach motoryzacyjnych nagły wzrost wilgotności potrafi zniszczyć całą partię lakierowanych elementów, generując dodatkowe koszty poprawek lub odpadów. A w przemyśle ogólnym każdy dłuższy przestój zakłóca harmonogramy produkcji, narażając dostawy na opóźnienie. 

Jak znaleźć balans między wydajnością a kontrolą kosztów?

Dobór optymalnej strategii uzdatniania sprężonego powietrza to prawdziwa sztuka balansowania. Dyrektorzy zakładów często wymagają niskich punktów rosy, by spać spokojnie, podczas gdy menedżerowie ds. energetycznych skupiają się na ograniczaniu rosnących rachunków za prąd. 

Jak wspomnieliśmy, nadmierne obniżenie punktu rosy całego systemu może niepotrzebnie podnosić koszty energii, zaś  zbyt wysoki punkt rosy kluczowych procesów grozi defektami produktów czy rozwojem mikroorganizmów. Kluczem do sukcesu jest więc dopasowanie rozwiązania do rzeczywistego zapotrzebowania i osiągnięcie optymalnego balansu pomiędzy wydajnością a optymalizacją kosztów. Zerknijmy więc na kilka przykładów.

Nowoczesny osuszacz ziębniczy sprawdzi się znakomicie w standardowych zastosowaniach przemysłowych. Modele serii HDI i HDI‑E firmy Hankison mogą utrzymywać punkt rosy na poziomie około +3 °C (klasa ISO 4), skutecznie eliminując wilgoć bez nadmiernego zużycia energii, co czyni je absolutnie wystarczającymi dla większości standardowych procesów. 

Z drugiej strony, do procesów wymagających bardziej rygorystycznej kontroli wilgotności — na przykład w produkcji elektroniki, farmaceutyków czy lakierniach ekskluzywnych — warto sięgnąć po specjalistyczne osuszacze adsorpcyjne. Urządzenia z serii Hankison HMW (podgrzewane wewnętrznie), HZP (z systemem dmuchawy) czy HHL (regenerowane na zimno) gwarantują punkt rosy nawet –40 °C (klasa ISO 2), a w najbardziej wymagających aplikacjach osiągają –70 °C (klasa ISO 1).

Strefowe podejście do osuszania powietrza — czyli dobór osuszacza o odpowiedniej wydajności i klasie punktu rosy dla każdej sekcji produkcji — pozwala zachować wysoką jakość wyrobów i jednocześnie trzymać koszty pod kontrolą.

Poniższa tabela przedstawia, jak kilka kluczowych parametrów systemu sprężania powietrza wpływa na zużycie energii. Niewłaściwie skonfigurowany system przekłada się na realne straty, które mogą zostać zniwelowane za pomocą odpowiedniego dla aplikacji procesu uzdatniania powietrza. 

ParametrTypowa wartość
w polskich zakładach		Cel po optymalizacji
(Best Practice)
Specyficzna energia (SEC) – Wh/Nm³ przy 7 bar100 – 130 Wh/Nm³ (średnia z audytów UE)≤ 85 Wh/Nm³ ‹górna granica dobrze zaprojektowanej instalacji wg Fraunhofer ISI;
„Podkręcenie” ciśnienia – dodatkowy pobór mocy na każdy +1 bar+7 – 8 % energii elektrycznejUtrzymać ciśnienie możliwie najbliżej punktu projektowego; korekta o 1 bar to realna oszczędność 57 % kWh 
Spadek ciśnienia na filtrze końcowym (Δp)Wymiana wkładu dopiero przy ≈ 0,35 bar (praktyka „do oporu”)Serwis przy 0,15 bar; projektowanie systemu tak, by Δp w nowym filtrze ≤ 0,05 bar
Udział przecieków w całkowitym zużyciu powietrza20 – 30 % w przeciętnej, słabo utrzymanej instalacji < 10 % (cel programów ISO 50001) 

*Źródła

Typowe wyzwania w polskim przemyśle

Wielu użytkowników sprężonego powietrza w polskim przemyśle boryka się z podobnymi bolączkami. Najczęściej spotykanym problemem są nieplanowane przestoje wywołane wilgotnym powietrzem w sieci. Zardzewiałe zawory pneumatyczne czy zalane wodą siłowniki potrafią zatrzymać całe hale produkcyjne. Taki przestój to prawdziwy kryzys zwłaszcza w zakładach pracujących w trybie 24/7. 

Kolejnym wyzwaniem są wahania ciśnienia: gdy system uzdatniania generuje znaczne spadki ciśnienia, operatorzy podnoszą ciśnienie wyrzutu sprężarki, by wyrównać straty, co jednak przekłada się na większe zużycie energii.

Niektóre fabryki płacą słono za nadmierne osuszanie, utrzymując punkt rosy poniżej zera na wszystkich odgałęzieniach, choć tylko kilka procesów rzeczywiście wymaga tak niskiej wilgotności. 

Inne muszą sprostać rygorystycznym normom jakości — w przemyśle spożywczym, napojowym czy farmaceutycznym nawet niewielki wzrost wilgotności może skomplikować procedury sanitarne i doprowadzić do niezgodności.

Jak przemyślany dobór osuszaczy i akcesoriów napędza efektywność

Właściwy dobór osuszaczy powietrza i urządzeń pomocniczych potrafi rozwiązać większość bolączek związanych ze sprężonym powietrzem. Na przykład dobrze dobrany osuszacz  zredukuje przestoje spowodowane wilgocią na ogólnej linii montażowej, a przy okazji pozwoliobniżyć ciśnienie robocze w całym systemie i oszczędzić energię sprężarki. Przejście na filtry o niskich spadkach ciśnienia odciąża sprężarkę, pozwalając jej pracować w optymalniejszym zakresie ciśnienia. 

Nowoczesne osuszacze adsorpcyjne z regulacją punktu rosy (dew-point demand control) aktywują cykl płukania tylko wtedy, gdy jest to konieczne, eliminując ciągły upust powietrza, który cechuje starsze konstrukcje.

Specjaliści Hankison dopasują rozwiązania pod kątem każdego zakładu. Najpierw oceniają rzeczywiste potrzeby – bo jeśli jedynie niewielka strefa wymaga ultraniskiego punktu rosy (np. obszar precyzyjnego montażu), nie ma sensu przesuszać całej instalacji. 

Hankison pomoże skonfigurować hybrydowy system: osuszacze  ziębnicze dla większości procesów i dedykowany osuszacz adsorpcyjny tam, gdzie naprawdę trzeba utrzymać wilgoć poniżej zera. Dzięki temu często oszczędza się dziesiątki procent energii, jednocześnie utrzymując lub nawet podnosząc jakość i ciągłość produkcji.

Wartość niezawodnego partnera

Choć na rynku działa wielu dostawców rozwiązań do uzdatniania powietrza, Hankison wyróżnia się połączeniem szerokiej gamy produktów ze wsparciem lokalnym. Sieć dystrybucyjna w całej Europie gwarantuje szybki dostęp do części zamiennych, nowych urządzeń oraz know‑how serwisowego — kluczowe, gdy przestoje generują duże koszty. 

W Polsce dystrybucją Hankison zajmuje się wyłącznie sprawdzony, długoletni partner — Pneumatik S.A. Oferowane przez nich wsparcie obejmuje wszystko, od wstępnych ocen stanu instalacji i audytów systemowych, przez rutynowe przeglądy, aż po naprawy awaryjne.

Innowacje energooszczędne to kolejny znak rozpoznawczy marki. Wiele osuszaczy Hankison wykorzystuje cyfrowe parowniki, wymienniki ciepła o niskim spadku ciśnienia czy zaawansowane układy automatyki dostosowujące pracę do zmiennego obciążenia. 

Dzięki opatentowanym rozwiązaniom energooszczędnym urządzenia utrzymują stabilny punkt rosy, nie pracując nieustannie na pełnej mocy. Efektem są niższe zużycie energii, obniżone koszty operacyjne i wydłużona żywotność kluczowych komponentów.

Poza technologią, Hankison zdaje sobie sprawę z unikalnych potrzeb każdego klienta. Producenci sprężarek mogą potrzebować kompaktowych osuszaczy łatwych do integracji z ich linią produkcyjną. Dystrybutorzy oczekują elastycznego portfolio, które zaspokoi różne segmenty rynku. 

Duże zakłady zaś szukają wsparcia w kalkulacji całkowitego kosztu posiadania (TCO) czy uzasadnienia wydatków inwestycyjnych. Zespoły inżynierskie i handlowe Hankison regularnie współpracują z klientami, pomagając im pokonać realne wyzwania.

Niezależnie od tego, czy chodzi o zapewnienie zgodności z wymogami sanitarnymi na linii spożywczej w Poznaniu, czy dostawę wydajnej stacji osuszania do nowego zakładu pod Wrocławiem, doświadczenie marki przekłada się na minimalizację niespodzianek i płynny przebieg projektu.

Budowanie biznesowej argumentacji dla modernizacji

Wdrożenie efektywnych technologii uzdatniania sprężonego powietrza często przynosi szybki zwrot z inwestycji (ROI). Na przykład obniżenie ciśnienia wyrzutowego sprężarki zaledwie o 1 bar może zaoszczędzić około 5–7 % energii — co dla średnich i dużych zakładów ma istotne znaczenie. Koszt nowego osuszacza czy wydajniejszych filtrów może zwrócić się już w ciągu roku–dwóch, gdy uwzględnimy mniejszą liczbę awarii, redukcję strat produktów oraz niższe zużycie prądu.

Dodatkowe korzyści to podniesienie morale zespołów produkcyjnych, które nie muszą już walczyć z kondensatem czy niesprawnymi zaworami, oraz wzmocnienie wizerunku firmy jako niezawodnego partnera w oczach klientów. Na rynku, gdzie liczy się zarówno efektywność kosztowa, jak i dbałość o zrównoważony rozwój, te atuty dają realną przewagę konkurencyjną.

Kolejne kroki: od audytu do wdrożenia

Producenci w Polsce zwykle rozpoczynają od profesjonalnego audytu systemu sprężonego powietrza. Pomiar przepływu, pomiar punktu rosy oraz analiza spadków ciśnienia pozwalają precyzyjnie zlokalizować miejsca, w których wilgoć się przedostaje lub energia jest trwoniona. 

Wstępna ocena może być wykonana zarówno przez odpowiednio przeszkolonego (i wyposażonego) użytkownika, jak i przez serwisanta. W łatwej wstępnej ocenie sytuacji może poniższa checklista: 

Skan ultradźwiękowy rurociągów + szybkozłączy na kluczowych odcinkachLokalizacja punktowych wycieków (<2 dB powyżej tła) pozwala natychmiast wycenić naprawę
Pomiar punktu rosy za osuszaczem przenośną sondą; porównaj z wymaganą klasą ISO 85731Ujawnia niesprawny/osłabiony osuszacz zanim pojawi się kondensat w maszynach
Pomiar punktu rosy na końcu najdalszej nitki (ten sam przyrząd)Weryfikuje, czy sieć nie “łapie” wilgoci po drodze – częsty problem przy starych rurach stalowych. IOThrifty
Inspekcja automatycznych spustów kondensatu – wyzwól ręcznie, obserwuj pełny wyrzut ≤ 5 sZacięty zawór = zalanie filtrów / stratny upust powietrza
Wzrokowy przegląd odwadniaczy w sprzętowych “niskich punktach”; musi być spadek rury ≥ 1 %Brak spadku lub wspólna rura kilku odwadniaczy = cofka wilgoci
Szybki log przepływu – odczyt chwilowy z przepływomierza/masaflow; zapisz minimum i peakPokazuje, czy sprężarki są przewymiarowane lub czy szczyty “tną” stabilność ciśnienia
Porównanie wyników do tabel benchmarkowych SEC & ISOklass + notatka “quick wins” (uszczelnienia, wymiana wkładów, korekta ciśnienia)Gotowy raport dla kierownika utrzymania ruchu decyduje o kolejnych, dokładniejszych pomiarach

Na podstawie tych danych zespół Hankison pomoże dobrać optymalną konfigurację osuszaczy ziębniczych lub adsorpcyjnych — zgodnie z rzeczywistym zapotrzebowaniem. Eksperci Hankison na etapie audytu określą, które obszary zakładu rzeczywiście potrzebują punktów rosy poniżej 0°C oraz pomogą precyzyjnie wyliczyć oczekiwany zwrot z inwestycji.

Nie zapominajmy też, że ochrona inwestycji i maksymalizacja oszczędności wymaga regularnej konserwacji. Nawet najbardziej zaawansowany osuszacz straci sprawność, jeśli filtry będą zapchane, a spusty kondensatu niesprawne. Sieć serwisowa Hankison może opracować spersonalizowany harmonogram przeglądów dostosowany do cyklu produkcyjnego, minimalizując przestoje i utrzymując stałą wydajność. Nowy program rozszerzonej gwarancji „Hankison Guard” to dodatkowy element zabezpieczenia przed awariami przy optymalizacji kosztów serwisowych.

Wnioski: Zamień sprężone powietrze z obciążenia w atut

Niedoskonałości w efektywności sprężonego powietrza nie są ani nieuniknione, ani drobną niedogodnością. Mogą podważyć jakość wyrobów, zwiększyć koszty operacyjne i zahamować rozwój, jeśli pozostaną bez rozwiązania. Na szczęście zaawansowane technologie osuszania i sprawdzone praktyki eliminują domysły związane z osiąganiem właściwego punktu rosy przy akceptowalnych kosztach. 

Analizując konkretne wyzwania — czy to zapobieganie skażeniom mikrobiologicznym w przemyśle spożywczym, czy zapewnienie odporności instalacji pneumatycznych na korozję — możesz wdrożyć rozwiązanie skrojone na miarę, które przełoży się na maksymalną dostępność maszyn i niezawodność procesów.

Współpracując z Hankison, zyskujesz dostęp do szerokiej gamy osuszaczy  ziębniczych i adsorpcyjnych, zaprojektowanych pod kątem wysokiej wydajności i realnych oszczędności energetycznych. Co jednak ważniejsze, korzystasz z wieloletniego knowhow, którego celem jest uproszczenie, oczyszczenie i optymalizacja kosztów systemów sprężonego powietrza. W miarę jak polski przemysł ewoluuje, czerpanie z tych korzyści pozwoli chronić marże, utrzymywać najwyższą jakość produktów i stawiać Twoją firmę na czele nowoczesnej, efektywnej produkcji.

* https://dspace.unitus.it/bitstream/2067/46463/1/ssalvatori_tesid.pdf ; https://utrzymanieruchu.pl/sprezone-powietrze-generatorem-kosztow-cz-i ; https://www.elgi.com/in/news/energy-savings-by-reducing-pressure-drop-in-compressed-air-systems ; https://www.compressedairchallenge.org/data/sites/1/media/library/factsheets/factsheet07.pdf ; https://www.airbestpractices.com/system-assessments/leaks/protect-profits-compressed-air-leakage-best-practices ; https://dspace.unitus.it/bitstream/2067/46463/1/ssalvatori_tesid.pdf ; https://www.energystar.gov/sites/default/files/buildings/tools/compressed_air3.pdf