Skuter Osa czyli polska Vespa

Skutery po raz pierwszy pojawiły się w latach 40. XX wieku we Włoszech, stając się symbolem mobilności i nowoczesnego stylu życia. W 1946 roku na rynku zadebiutowała Vespa, a wkrótce potem Lambretta. Oba modele szybko zdobyły popularność jako lekkie motocykle, które były idealne do jazdy zarówno w mieście, jak i na wsi. Te włoskie konstrukcje były inspiracją dla wielu projektów na świecie, w tym dla polskiej Osy.

Geneza polskiego skutera Osa

Styl Osy był dziełem Jana Krzysztofa Meisnera z warszawskiej ASP, który również w późniejszych latach współpracował z Fabryką Samochodów Osobowych na Żeraniu i Fabryką Samochodów Ciężarowych w Starachowicach.

Za projekt techniczny odpowiadał zespół w składzie Stanisław Brun, Jan Ignatowicz i Tadeusz Mathia, pod kierownictwem doświadczonego konstruktora Jerzego Jankowskiego.

Prace nad Osą rozpoczęły się w 1954 roku. Oprócz niej powstały dwa inne prototypy o nazwach Żuk i Bąk, jednak to Osa została wybrana do produkcji seryjnej.

Inspirowani sukcesami włoskich skuterów Vespa i Lambretta, Polacy stworzyli pojazd, który nie ustępował światowym konkurentom zarówno pod względem konstrukcji, jak i wzornictwa.

Osa M-50 – początek produkcji

Masowa produkcja pierwszego modelu Osy M-50 ruszyła w 1959 roku w zakładach WFM. Skuter był wyposażony w dwusuwowy silnik motocyklowy o pojemności 148 cm³ o mocy 6,5 KM. Pierwsze egzemplarze trafiły na rynek w sierpniu tego samego roku. Mimo wysokiej ceny 17 000 zł sprzedawały się błyskawicznie. Osa była znacznie tańsza niż włoskie Vespy i Lambretty, a przy tym dorównywała im jakością i designem.

Mimo tak dużego sukcesu skuter miał także swoje wady. Największym problemem było niedostateczne chłodzenie silnika, co prowadziło do przegrzewania się jednostki napędowej i zacierania prądnicy.

Inne mankamenty, takie jak zbyt małe siodełko czy trudna w użytkowaniu centralna podpórka, były mniej uciążliwe.

Osa w rajdach i codziennym użytku

Dzięki 14-calowym kołom, doskonałemu zawieszeniu wahaczowemu i niskiemu środkowi ciężkości, polski skuter radził sobie zarówno na wiejskich polskich drogach, jak i w międzynarodowych rajdach. Osa była używana w zawodach enduro, zdobywając m.in. złoty medal w Welsh International Six Day Trial (ISDT) w 1961 roku oraz trzy srebrne medale w Garmisch-Partenkirchen.

Osa M-52 – wersja eksportowa

Rok 1962 był tym w którym do produkcji weszła ulepszona wersja Osy pod nazwą M-52. Wprowadzone zmiany były także wynikiem współpracy handlowej z Indiami, gdzie panujące trudne warunki klimatyczne i drogowe wymagały modyfikacji konstrukcji.

Nowy model wyposażono w silnik o pojemności 175 cm³ z wentylatorem chłodzącym, poprawiono układ dźwigni hamulca i zmiany biegów, a siedzisko zostało wydłużone. Dodatkowo zastosowano laminat z włókna szklanego w karoserii, dodano boczną podpórkę oraz zamki kierownicy i siodła.

Produkcja i dziedzictwo

W pierwszym roku produkcji skutera powstało 1631 egzemplarzy, a w rekordowym 1965 roku – 6005 sztuk. Łącznie w latach 1959–1965 wyprodukowano około 25 000 egzemplarzy polskiego skutera.

Dziś stary model Osy jest poszukiwanym klasykiem i osiąga wysokie ceny na rynku kolekcjonerskim. Można z pewnością powiedzieć, że skuter był synonimem młodości i przemian społecznych jakie były widoczne w ówczesnej Polsce. Jest jednym z najbardziej ikonicznych polskich projektów motoryzacyjnych.