W świecie rosnącego zapotrzebowania na czystą energię, naukowcy z University of Oxford, Durham University i University of Toronto rzucają światło na nieoceniony zasób ukryty w głębi Ziemi — naturalny wodór. Ich badania, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Nature Reviews Earth & Environment, pokazują pierwsze kompleksowe spojrzenie na geologiczne warunki niezbędne do odkrycia i eksploatacji tego paliwa przyszłości. Szerzej ten temat przeczytacie w artykule „Natural hydrogen resource accumulation in the continental crust”.
Wodór już dziś zaczyna odgrywać rolę w światowym systemie gospodarczym — nie tylko jako nośnik energii, ale także jako fundament produkcji nawozów, które zapewniają żywność połowie populacji Ziemi. Prognozy mówią jednoznacznie: zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrośnie sześciokrotnie do 2050 roku. Jednak tylko wodór pozyskiwany w sposób bezemisyjny — bez produkcji CO₂ — może rzeczywiście wesprzeć transformację energetyczną i przeciwdziałać zmianom klimatycznym.
Dotychczasowe metody produkcji wodoru, czy to poprzez elektrolizę z użyciem OZE, czy z wykorzystaniem instalacji CCS (Carbon Capture and Storage) czyli wychwytywania i przechowywania dwutlenku węgla z atmosfery lub emisji przemysłowych, są technologicznie obiecujące, ale wciąż kosztowne. W tym kontekście poszukiwania naturalnych złóż wodoru stają się czymś istotnym dla wielu Państw.
Zespół naukowców z 3 uczelni podjął się szczegółowego zmapowania składników geologicznych niezbędnych do powstania tzw. systemu wodorowego. Badania identyfikują pewne czynniki: typy skał zdolnych do wytwarzania wodoru, ich kontakt z wodą, mechanizmy migracji gazu oraz warunki sprzyjające jego akumulacji i ochronie przed destrukcją. To naukowe know-how otwiera nowe perspektywy dla eksploracji zasobów, które mogłyby pokryć energetyczne potrzeby ludzkości na tysiące lat.
Jak zauważa prof. Jon Gluyas z Durham University: „Z powodzeniem opracowaliśmy strategię dla helu — teraz podobne podejście możemy zastosować wobec wodoru.” Wskazuje to na rosnący potencjał geologii w odkrywaniu rozwiązań dla globalnych wyzwań energetycznych.
Jednym z ciekawszych aspektów badań jest zwrócenie uwagi na zagrożenia ze strony mikroorganizmów żyjących pod ziemią, które „żywią się” wodorem. Jak podkreśla prof. Barbara Sherwood Lollar z Uniwersytetu w Toronto, identyfikacja środowisk, które chronią wodór przed mikrobiologiczną degradacją, jest ważnym aspektem dla skutecznego jego pozyskiwania.
Wyniki tych badań już teraz wykraczają poza ramy akademickie. Zainspirowani skalą odkrycia naukowcy założyli firmę Snowfox Discovery, która ma ambicję stać się liderem w poszukiwaniu i komercjalizacji naturalnych złóż wodoru — z pełną świadomością ich potencjału i odpowiedzialności społecznej.
Odkrycie to może stanowić jeden z najważniejszych kroków w kierunku przyszłości wolnej od emisji CO₂. Jeśli wysiłki eksploracyjne zakończą się sukcesem, naturalny wodór może stać się nowym filarem zrównoważonego systemu energetycznego — czystym, dostępnym i długoterminowo opłacalnym źródłem energii, którego szukaliśmy tuż pod naszymi stopami.
Polska także podejmuje krok w kierunku wodorowej przyszłości i zamierza intensyfikować badania nad lokalizacją i wydobyciem naturalnego wodoru. Pod koniec ubiegłego roku Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, wraz z instytucjami naukowymi i przemysłowymi, powołała Polską Inicjatywę na rzecz Naturalnego Wodoru Geo-Hydrogen – porozumienie o współpracy naukowo-technicznej, które otwiera nowy rozdział w krajowej energetyce i geologii.
Celem inicjatywy jest wspólne prowadzenie badań naukowych, typowanie obszarów poszukiwań złóż naturalnego wodoru oraz rozwój technologii umożliwiających jego wydobycie i wykorzystanie. Bardzo ważną rolę odegra tu współpraca pomiędzy światem nauki a przemysłem – partnerami porozumienia są m.in. Akademia Górniczo-Hutnicza, Państwowy Instytut Geologiczny – PIB, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN oraz Grupa ORLEN.
Podczas konferencji Dzień Naturalnego Wodoru, zorganizowanej na AGH, eksperci jasno wskazali – wodór powinien stać się fundamentem nowej, stabilnej i zrównoważonej gospodarki energetycznej.
Jak podkreślił prof. Jerzy Lis, rektor AGH: „Wodór to nie tylko źródło energii przyszłości, ale realna szansa na budowanie konkurencyjności gospodarki oraz kształcenie liderów transformacji energetycznej”.
Z kolei Wiesław Prugar z zarządu ORLEN SA wskazał, że strategia koncernu obejmuje wszystkie ogniwa łańcucha gospodarki wodorowej – od produkcji po zastosowania przemysłowe. Naturalny wodór wpisuje się tu jako element innowacyjny i strategiczny, a doświadczenie ORLEN w eksploracji surowców będzie kluczowe dla powodzenia projektu.
Szczególne znaczenie mają także działania naukowe – jak zaznaczył prof. Krzysztof Szamałek z Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB, identyfikacja najbardziej perspektywicznych formacji geologicznych może otworzyć drogę do eksploatacji złóż wodoru w Polsce. To obszar niemal dziewiczy dla geologii, który niesie potencjał nie tylko dla przemysłu, ale i dla rozwoju nowych kierunków badawczych.
Naturalny wodór – wodór geologiczny – to surowiec, którego potencjalne złoża powstają w wyniku naturalnych procesów geochemicznych i mogą być eksploatowane podobnie jak złoża gazu ziemnego. Jeśli okaże się, że Polska posiada istotne zasoby tego surowca, może to znacząco przyczynić się do uniezależnienia energetycznego kraju, a także do obniżenia emisji CO₂.
Inicjatywa ma również wymiar edukacyjny i popularyzatorski – planowane są praktyki studenckie, konferencje oraz wspólne publikacje, co ma na celu budowanie kompetencji nowego pokolenia specjalistów.