Naruszenia praw przedsiębiorców w Internecie

W dzisiejszych czasach praktycznie żadna firma nie może już funkcjonować bez obecności w Internecie. Zamieszcza się w nim coraz więcej materiałów i informacji, które łatwo można kopiować, aby następnie wykorzystywać je dla różnych celów. Taka łatwość i ogólna dostępność może jednak być pułapką. Równie łatwo można bowiem narazić się na zarzut naruszenia dóbr osobistych lub naruszenia praw autorskich, które polega na wykorzystaniu bez odpowiedniej zgody materiałów, publikacji lub zdjęć znalezionych w Internecie.

Typowe naruszenia

Kwestię naruszenia praw autorskich, w tym także w Internecie, reguluje ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku, która przewiduje przede wszystkim odpowiedzialność cywilnoprawną za naruszenie tych praw. Pamiętajmy, że podmiotem ochrony praw autorskich są nie tylko osoby fizyczne, lecz także osoby prawne, które na równi z osobami fizycznymi mogą domagać się ochrony. Naruszenia, do jakich może dojść w sieci, to najczęściej wykorzystanie cudzych zdjęć, utworów muzycznych, zamieszczanie cudzego tekstu lub jego części bez wskazania autora oraz bez wskazania źródła (czyli linku), wykorzystywanie grafiki lub kolorystyki stworzonej dla cudzej strony WWW.

Wyłączenia ochrony

Przed wystąpieniem z roszczeniami przeciwko osobie, która w naszej ocenie narusza przysługujące nam prawa autorskie w Internecie, należy najpierw dobrze sprawdzić, czy przypadkiem nie ma ona jednak uprawnień do korzystania z wyników naszej pracy w zakresie tzw. dozwolonego użytku osobistego bądź publicznego. Można bowiem korzystać nieodpłatnie bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie osobistego użytku. Jest to tzw. dozwolony użytek osobisty. Dozwolony użytek publiczny daje zaś możliwość bezpłatnego korzystania z dzieła bez zgody uprawnionego tylko w przypadkach wyczerpująco w ustawie wymienionych, bez możliwości osiągania korzyści majątkowych oraz w stosunku do materiałów już rozpowszechnionych. Przepisy zezwalają na udostępnianie informacji na stronach internetowych np. w formie tzw. prawa cytatu, a więc możliwości przytaczania urywków lub fragmentów innych utworów pod warunkiem podania autora i źródła. Inną możliwością jest prawo przedruku, które pozwala na wykorzystywanie w mediach sprawozdań z aktualnych wydarzeń, różnych aktualnych wypowiedzi, fotografii reporterskich, artykułów na tematy polityczne, gospodarcze itp. Pewne przywileje mają też m.in. biblioteki, archiwa, szkoły, instytucje naukowe i oświatowe, które mogą korzystać z utworów i udostępniać nieodpłatnie ich egzemplarze dla celów naukowych i poznawczych. Ochronie nie podlegają też akty normatywne, projekty ustaw, dokumenty urzędowe, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne oraz proste informacje prasowe, jako niestanowiące przedmiotu praw autorskich.

Jak przygotować się do obrony

Jeśli jesteśmy pewni, że nasze prawa zostały naruszone w Internecie, powinniśmy przedsięwziąć konkretne działania. Stronę internetową, na której opublikowano treści naruszające prawa naszego przedsiębiorstwa, najłatwiej jest wydrukować z zaznaczeniem dnia i godziny wydruku. Gdy rozważamy jednak możliwość lub nawet konieczność ochrony swoich praw na drodze sądowej, kwestie dowodowe należy przygotować z dużo większą starannością. Przed wszczęciem postępowania dobrze jest sporządzić u notariusza tzw. protokół czynności wejścia na daną stronę internetową. Ma to na celu potwierdzenie w notarialnym protokole, że w konkretnym dniu i godzinie pod danym adresem internetowym opublikowany został bezprawnie np. artykuł, do którego to my posiadamy odpowiednie uprawnienia. Wydrukowane i odpowiednio opisane przez notariusza strony będą stanowiły załącznik do protokołu. Notarialne poświadczenie ma większą moc, zwykłym wydrukiem strony WWW bowiem dość łatwo jest manipulować przy posiadaniu minimalnej wiedzy informatycznej, a więc staje się on mało wiarygodny. Takie działania mogą pomóc w udowodnieniu naszych roszczeń, jednak należy zaznaczyć, że ostateczna ocena mocy dowodowej poświadczonych wydruków i załączonych protokołów należy do sądu. Udowodnienie roszczeń będzie łatwiejsze, jeśli możemy powołać się na opublikowane przez nas regulaminy i zasady, w których dokładnie określono zakaz korzystania z naszych materiałów i warunki udzielenia licencji, a także konkretne kwoty, które należało uiścić tytułem wynagrodzenia. To może okazać się pomocne przy ustalaniu, czy doszło do naruszenia oraz ułatwi określenie kwoty ewentualnego odszkodowania.

Odszkodowanie

Przedsiębiorca w przypadku naruszenia przysługujących mu autorskich praw majątkowych może żądać przede wszystkim zaniechania naruszania i usunięcia skutków naruszenia. Ponadto można także żądać naprawienia szkody powstałej w wyniku naruszenia oraz wydania uzyskanych korzyści. Naprawienie szkody może się odbywać poprzez wypłatę stosownego odszkodowania. Będzie ono uzależnione od tego, czy naruszenie było zawinione. W przypadku gdy naruszenie jest zawinione, można żądać nawet trzykrotności wynagrodzenia, które byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Jednak nawet w przypadku niezawinionego naruszenia odszkodowanie może sięgać dwukrotności należnego wynagrodzenia. Niezależnie od powyższych roszczeń uprawniony może domagać się publikacji w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania wyroku do publicznej wiadomości, a w sytuacji, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek, także zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na rzecz Funduszu Promocji Twórczości.

Licencja

Jeśli chcemy zezwolić innym podmiotom na wykorzystywanie naszych materiałów, artykułów lub zdjęć na ich własnych stronach internetowych, należy udzielić zainteresowanym licencji w tym zakresie. To samo dotyczy możliwości korzystania przez nas z cudzych materiałów. Licencja to inaczej mówiąc udzielenie upoważnienia do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania, a często także wynagrodzenia. Licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji, jeżeli umowa wyraźnie mu na to nie zezwala. Co do zasady udzielenie jednej licencji nie ogranicza możliwości udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji, chyba że co innego wynika z umowy. Wtedy mamy do czynienia z tzw. licencją wyłączną. Bardzo istotne jest, aby umowa licencji wyłącznej została zawarta w formie pisemnej, bowiem inaczej będzie nieważna.

Odpowiedzialność karna

Oprócz odpowiedzialności cywilnej za naruszenie praw autorskich przewidziana jest także odpowiedzialność karna. W przypadku bezprawnego wykorzystywania cudzych materiałów przepisy przewidują możliwość nałożenia kary grzywny, kary ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. Jeśli dodatkowo osoba naruszająca nasze prawa czerpie stałe zyski z powielanych materiałów, grozi jej kara do 5 lat pozbawienia wolności.

Źródła: ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., nr 90, poz. 631 ze zm.