Wykorzystanie B+R w działalności firmy – zachęty publiczne w sektorze motoryzacyjnym

Branżę motoryzacyjną – zarówno na świecie, jak i w Polsce – charakteryzuje jeden z największych poziomów nakładów na badania i rozwój w porównaniu z innymi sektorami gospodarki. Potwierdzają to opracowania krajowe, m.in. „Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce w 2010 roku”1 oraz publikacje międzynarodowe, w tym „The 2011 EU Industrial R&D Investment Scoreboard”2. Ten trend jest następstwem wysokiego nasycenia oraz globalnej konkurencyjności rynku motoryzacyjnego, które wymagają od producentów komponentów oraz samochodów nie tylko coraz lepszych produktów, lecz także ich niższej ceny.

Podążając za globalnym trendem inwestowania w innowacje, polskie firmy z tej branży są jednymi z głównych beneficjentów dofinansowania ze środków unijnych, w tym również na rozwój sfery badawczo-rozwojowej. Zgodnie z raportem Deloitte „Czy nadszedł czas, by wrzucić wyższy bieg?”3 tylko w ramach działania 4.5 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, mającego wspierać największe inwestycje produkcyjne oraz centra usług (w tym centra B+R), podpisanych jest już 11 umów (o łącznej wartości projektów przekraczającej 3,2 mld zł) z przedsiębiorstwami z sektora motoryzacyjnego, z czego aż siedem parafowano w zeszłym roku. Również w ramach rozstrzygniętego w tym roku konkursu 4.5.1 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, spośród czterech wniosków zatwierdzonych do wsparcia największy grant (w wysokości ponad 130 mln zł) otrzymała firma motoryzacyjna. Raport Deloitte wskazuje również, że ponad 45% respondentów otrzymało już dofinansowanie na swoje projekty, a zaledwie 29% w ogóle nie próbowało się o nie ubiegać.

Globalne trendy wskazują jednak na potrzebę przeniesienia ciężaru wsparcia działalności B+R z jednorazowych dotacji na kompleksowe rozwiązania podatkowe optymalizujące działalność innowacyjnych spółek. Skomplikowane procedury oraz zasady, którym podlegają beneficjenci naborów konkursowych, zniechęcają do ubiegania się o tego rodzaju środki. Dodatkowo wyczerpywanie się funduszy unijnych przeznaczonych na ten cel w ramach okresu budżetowego 2007–2013 w Polsce ma wpływ na obniżenie wartości dotacji jako źródła rozwoju działalności innowacyjnej. W świetle powyższego, choć w Polsce wciąż dostępne są pewne środki  rozdysponowywane zarówno przez instytucje krajowe, jak i zagraniczne (opisane w Tab. 1), to jednak coraz większy nacisk powinien zostać położony na rozwój kompleksowego systemu podatkowego, ułatwiającego działalność badawczo-rozwojową. System ten, choć funkcjonuje w Polsce od kilku lat, wciąż jest bardzo niewydajny i mało efektywny.

Dlaczego warto

Podjęcie decyzji o rozpoczęciu inwestycji w działalność badawczą jest obarczone istotnym ryzykiem. Działalność ta charakteryzuje się dużą nieprzewidywalnością i niepewnością osiągnięcia zamierzonych efektów. Przedsiębiorcom zależy zatem, aby otrzymać pewną, długofalową pomoc, która wpłynie na atrakcyjność inwestycji badawczych. W wielu przypadkach firmy wolą otrzymać mniejsze korzyści, ale przyznawane w sposób ciągły, jasny, pewny oraz transparentny. Działalność badawczo-rozwojowa ma znacznie dłuższy okres zwrotu z wydatkowanych środków, ciągłość i długofalowość jest tutaj szczególnie istotna. Obecnie w Polsce istnieje spory potencjał utrzymania produkcyjnych miejsc pracy utworzonych w ciągu ostatnich kilkunastu lat poprzez zachęcanie firm do lokowania w Polsce bardziej zaawansowanych procesów i centrów badawczo-rozwojowych, a temu celowi powinny służyć m.in. zachęty podatkowe.

System zachęt podatkowych w Polsce na tle innych krajów

Coraz więcej państw decyduje się na rozwój systemu zachęt podatkowych. Polska pod względem stosunku wydatków na R&D do PKB plasuje się na szarym końcu. W badaniach „R&D Magazine”4 uplasowaliśmy się na 33. miejscu wśród 40 krajów objętych analizą (Rys. 1).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.rdmag.com/Featured-Articles/2011/12/2012-Global-RD-Funding-Forecast-RD-Spending-Growth-Continues-While-Globalization-Accelerates/

Polski system zachęt wspierających działalność badawczo-rozwojową jest, w porównaniu z innymi krajami, wciąż mało atrakcyjny. Przedsiębiorcy przysługuje jedno z trzech źródeł ulg podatkowych na działalność B+R (Tab. 2). Wszystkie z nich posiadają jednak wady, które zniechęcają do korzystania z ulg. W przypadku ulgi na nowe technologie dotyczy to w szczególności małej elastyczności zasad korzystania z ulgi, które umożliwiają obliczenie wartości odpisu wyłącznie na podstawie wartości niematerialnych i prawnych zakupionych od podmiotów zewnętrznych. Nie jest możliwe zakwalifikowanie do ulgi wydatków własnych przedsiębiorstwa związanych z prowadzeniem wyspecjalizowanych prac badawczych (wynagrodzenia inżynierów, materiałów do prowadzenia badań). Wadą jest też niski poziom możliwych odpisów. W przypadku np. Czech czy Węgier łączna wartość dokonanych odpisów może wynosić nawet 200% poniesionych wydatków na działalność B+R, w którą wliczone są również m.in. wynagrodzenia zaangażowanych pracowników, amortyzacja wykorzystywanych środków trwałych czy koszty operacyjne.

Wyczerpywanie się środków strukturalnych UE przyznawanych w ramach perspektywy finansowej na lata 2007–2013 oraz wciąż mało rozwinięty system zachęt podatkowych powoduje, iż Polska staje się krajem coraz mniej atrakcyjnym do lokowania inwestycji, szczególnie związanych z B+R, i zaczyna przegrywać w wyścigu o nowe inwestycje branży motoryzacyjnej z innymi krajami Europy Środkowej. Sytuacja ta skłania do podjęcia zdecydowanych działań związanych z podniesieniem długoterminowej atrakcyjności Polski jako miejsca lokalizacji projektów badawczo-rozwojowych. Jednym ze sprawdzonych w ponad 30 krajach świata narzędzi w tym zakresie są ulgi podatkowe na działalność B+R. Wydaje się, że warto przykłady tych krajów wykorzystać do budowania konkurencyjnej pozycji Polski na rynku inwestycji badawczo-rozwojowych sektora motoryzacyjnego.

——————————-
1 Raport sporządzony przez Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk w kwietniu 2011 r.
2 Raport sporządzony przez Wspólne Centrum Badawcze (Instytut Perspektywicznych Studiów Technologicznych) Komisji Europejskiej.
3 Raport sporządzony przez Deloitte w roku 2012.
4 Battelle, „R&D Magazine”, International Monetary Fund, World Bank, CIA World Factbook.