Działalność innowacyjna w Polsce. Czy warto inwestować w badania i rozwój?

Systematyczne opracowywanie innowacyjnych produktów i technologii to klucz do rozwoju przedsiębiorstwa i zwiększenia jego wartości rynkowej. Wdrażanie innowacyjnych produktów, usług czy technologii przyczynia się także do budowania przewagi konkurencyjnej na rynku. Nasi rywale będą bowiem potrzebowali czasu, aby wprowadzić również u siebie podobne rozwiązania, a jeśli odpowiednio zabezpieczymy nasz pomysł, nie będą mogli skopiować naszego rozwiązania dopóty, dopóki obowiązuje ochrona w formie np. patentu. Podsumowując, tylko jeśli wdrażamy innowacje i cały czas szukamy nowych rozwiązań, jesteśmy w stanie uplasować się oraz utrzymać na pozycji lidera w branży.

Aby odnieść sukces, oprócz badań, potrzebne jest również skuteczne wdrożenie ich wyników do biznesu. Musimy na to przygotować firmę od wewnątrz, zdefiniować odpowiednie struktury oraz zespół odpowiadający za obszary badawcze. Nie wszystko zrobimy we własnym zakresie, więc warto podjąć współpracę z podwykonawcami i partnerami w tym przede wszystkim z jednostkami naukowymi. Powyższe oznacza dużo pracy, wymaga wytrwałości i determinacji w dążeniu do celu, a ponadto nakładów finansowych. Jednak, mimo że projekty B+R są ryzykowne i wymagające, to odpowiednio przeprowadzone przynoszą wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa.

Działalność innowacyjna w Polsce | Statystyki
Innowacyjność danego kraju może być mierzona na wiele różnych sposobów – jeden z najpopularniejszych wskaźników (GERD) to relacja wydatków wewnętrznych na badania i rozwój w stosunku do PKB.

W 2018 r. nakłady wewnętrzne w Polsce na działalność B+R (GERD) wyniosły 25,6 mld zł i wzrosły w stosunku do poprzedniego roku o 24,6%. Wskaźnik intensywności prac B+R stanowiący udział nakładów krajowych brutto na działalność B+R w PKB wyniósł 1,21% (w 2017 r. było to 1,03%)[1].
Pozytywnym trendem jest również systematyczne zwiększanie wydatków sektora prywatnego.

W 2018 roku sektor ten przeznaczył prawie 17 mld zł na realizację prac badawczo-rozwojowych. Stanowi to wzrost o 27,7% w porównaniu do 2017 roku. Udział sektora prywatnego w nakładach krajowych brutto na działalność B+R w 2018 roku wyniósł zatem 66,1% wobec 64,5% w 2017 roku.[2]

Innowator = wytrwałość w poszukiwaniu rozwiązań
Aby przedsiębiorcy mogli osiągnąć zamierzony cel w obszarze innowacji stworzono szereg możliwości, które mają na celu wsparcie innowatorów na każdym etapie rozwoju ich biznesu. Różnorodna pomoc dostępna jest na poziomie krajowym oraz regionalnym, na projekty badawcze oraz inwestycyjne. Pomoc ta może mieć formę dotacji lub ulgi podatkowej. Rozwiązania te mają na celu systematyczne zwiększanie wydatków na badania i rozwój, zwłaszcza ponoszonych przez sektor prywatny.

Projekty B+R wymagają dużych nakładów finansowych, jednakże z uwagi na fakt, że ich realizacja wiąże się często z bardzo dużym ryzykiem niepowodzenia, pozyskanie finansowania komercyjnego na ich implementację jest utrudnione. Dlatego też warto zwrócić uwagę na programy dające możliwość pozyskania bezzwrotnych dotacji, takie jak instrumenty będące w gestii NCBR (tzw. Szybka ścieżka czy inne instrumenty z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój) oraz instrument EIC Accelerator (wcześniej Instrument MŚP) z programu Horyzont 2020 zarządzanego bezpośrednio przez Komisję Europejską. Te instrumenty są w pełni przeznaczone na finansowanie właśnie działalności badawczej i innowacyjnej. Aplikowanie o wsparcie na tego typu projekty jest często złożonym i trudnym procesem, czasem trzeba podejmować próbę więcej niż raz. Poniżej przedstawiamy garść informacji oraz statystyk na ich temat.

statystyki_dotyczace_konkursu_szybka_sciezka_obszar-roboczy-1

Szybka ścieżka | Najważniejsze informacje
Szybka ścieżka to najpopularniejszy instrument w ramach PO Inteligentny Rozwój. Daje możliwość dofinansowania projektów B+R na różnym etapie zaawansowania i gotowości technologicznej.

Wsparcie otrzymać może zarówno małe, działające tylko lokalnie przedsiębiorstwo, jak i podmioty wchodzące w skład koncernów o zasięgu globalnym, a także konsorcja, w tym z udziałem jednostek naukowych. Wielkość przedsiębiorstwa realizującego projekt ma wpływ jedynie na wysokość wsparcia. Ważnym ograniczeniem jest to, że projekt powinien być realizowany na obszarach słabiej rozwiniętych, a więc na terenie całego kraju z wyłączeniem województwa mazowieckiego.

Program funkcjonuje od 2015 roku i z każdym nowym konkursem do Szybkiej ścieżki wprowadzane są zmiany. Na przykład w 2019 roku wprowadzono nowy wariant projektów realizowanych w kooperacji (do trzech podmiotów) niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa: konsorcjum przedsiębiorstw lub konsorcjum składające się z przedsiębiorstw/a i jednostki naukowej. Z pewnością nowości możemy spodziewać się również w 2020 roku.

Od początku na Szybką ścieżkę przeznaczono w sumie 12,4 mld złotych[3](lata 2015-2019) z czego rozdysponowane zostało 7,7 mld złotych (tj. pozytywna decyzja o wsparciu do 1 lipca 2019 r.). Alokacja Szybkiej ścieżki do połowy 2019 roku została wykorzystana na poziomie prawie 62%.
Liczba złożonych wniosków w tym okresie wyniosła 6 317 z czego 1 306 otrzymało pozytywną decyzję o wsparciu.

statystyki_dotyczace_konkursu_szybka_sciezka_wykres_obszar-roboczy-1

EIC Accelerator| Najważniejsze informacje
Środki z funduszy strukturalnych nie są jedynymi jakie przedsiębiorcy mają do dyspozycji aby rozwijać innowacje. Do dyspozycji mamy również środki z programu Komisji Europejskiej, czyli Horyzont2020 w tym m.in. EIC Accelerator (do września jako SME Instrument faza II). Jest to program skierowany do przedsiębiorstw odznaczających się dużym potencjałem wzrostu i chęcią wdrażania innowacyjnych rozwiązań w skali europejskiej i światowej. Jest to bardzo prestiżowy konkurs, który pozwala zaistnieć na arenie międzynarodowej. Wsparcie mogą otrzymać zarówno małe, jak i średnie przedsiębiorstwa z całej Europy.

Dofinansowanie na rozwój nowatorskiego rozwiązania i przygotowanie go do wdrożenia na rynek mogą uzyskać podmioty, których produkt/proces/usługa znajduje się na końcowych etapach prac badawczych (minimum 6TRL, tj. poziom gotowości technologicznej). Na doprowadzenie rozwiązania do 6 poziomu TRL można otrzymać dofinansowanie w formie grantu. Natomiast na przejście z TRL 8 na TRL 9 można się ubiegać o wsparcie kapitałowe. Łącznie możliwe jest otrzymanie nawet 17,5 mln EUR.

Do września br. można było składać wnioski o dofinansowanie do fazy I programu SME Instrument. W tej ostatniej rundzie aż siedem polskich firm zdobyło dotację a czternaście otrzymało certyfikat Seal of Excellence.

Do Instrumentu SME wnioski można było składać od 2014 roku. W tym okresie do Fazy I i Fazy II złożono 75 861[4] wniosków z czego 5 543 wnioski otrzymały wparcie. Polskie firmy otrzymały wsparcie dla 86 wniosków co stanowi 1,55% wszystkich wniosków, które otrzymały wsparcie z Instrumentu SME.

Sumarycznie, w ramach całego programu Horyzont 2020, Polska złożyła 1366 projektów w tym 256 koordynacji. Łączna kwota wsparcia wynosi 486,22 mln euro co daje nam uczestnictwo w budżecie projektów z UE na poziomie 1,12%[5].

Co się zmieni w nadchodzącej nowej perspektywie?
Oferta środków pomocowych wspierających działalność innowacyjną przedsiębiorstw jest bardzo szeroka, zarówno na poziomie krajowym jak też międzynarodowym. Sumarycznie Polska otrzyma wprawdzie mniej środków z funduszy unijnych w ramach nowej perspektywy 2021 – 2027 niż przyznano jej na lata 2014-2020, ale najprawdopodobniej nie zmniejszy się poziom środków na finansowanie priorytetu związanego z projektami badawczo-rozwojowymi i innowacyjnymi. Z kolei, jeśli chodzi o programy zarządzane bezpośrednio przez Komisję Europejską, w to następca programu Horyzont 2020, czyli program Horyzont Europa uruchomiony zostanie od 2021 ze znacznie większym budżetem (aż 100 miliardów EUR vs dostępne w Horyzoncie 2020 77 mld EUR).

Przed nami jednak jeszcze ostatni rok obecnej perspektywy 2014-2020. Nowy harmonogram dla Programu Inteligentny Rozwój na 2020 rok przewiduje ponad 4 mld PLN do rozdysponowania wśród polskich firm.

Najwięcej konkursów z relatywnie wysokimi budżetami zostało zaplanowanych w pierwszej połowie roku, choć niektóre nabory rozpisane zostały aż do 30 grudnia 2020 roku, co oznacza że instytucje udzielające wsparcia przewidują zawieranie umów z Beneficjentami także w 2021 r.

Do dyspozycji będą programy takie jak Szybka Ścieżka, Badania na rynek czy Kredyt na innowacje technologiczne. Te ostatnie konkursy to bardzo dobra informacja dla przedsiębiorców, którzy zdążyli już zrealizować projekty B+R w bieżącej perspektywie finansowej. Dzięki tym konkursom realnym będzie zrealizowanie w pełni stojącej u podstaw tej perspektywy idei „od pomysłu na rynek” i pozyskanie środków na wdrożenie opracowanych w ramach prac B+R rozwiązań.

W ramach Szybkiej ścieżki ponownie zdecydowano o rozdzieleniu rund konkursowych dla dużych firm i MŚP. Od 7 lutego do 1 czerwca zaplanowano łącznie 4 rundy (2 dla dużych i 2 dla MŚP) z całkowitym budżetem wynoszącym 1,2 mld złotych. W drugiej połowie roku zaplanowano krótki, jednorundowy konkurs skierowany zarówno do firm MŚP jak i firm dużych. Każda runda będzie trwała ok. 3 tygodnie. Podobnie jak w poprzednich latach z możliwości ubiegania się o wsparcie w Szybkiej Ścieżce wyłączone zostały projekty realizowane w województwie mazowieckim.

Wśród pozostałych konkursów z obszaru B+R warte wymienienia są ścieżki tematyczne: innowacyjne nawozy (z terminem naboru do 14 stycznia, budżet 200 mln PLN), urządzenia grzewcze (nabór do 31 marca, budżet 200 mln PLN) czy też program sektorowy GameInn (nabór do 16 marca, budżet 100 mln PLN). Przewidziano też 2 konkursy w ramach projektów aplikacyjnych – pierwszy, z budżetem 150 mln PLN, potrwa od 3 lutego do 3 kwietnia, z kolei szczegóły konkursu lipcowego (1 – 31 lipca) nie są jeszcze znane.

Po raz kolejny będzie miał miejsce konkurs wspierający Centra B+R. Został zaplanowany w terminie od 14 kwietnia do 11 maja (z budżetem 350 mln PLN).

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości uruchomi też konkurs w ramach Badań na rynek – wzorem poprzedniego roku konkurs, który zaplanowany został na okres od 25 marca do 23 kwietnia, będzie miał trzy wymiary: poza konkursem ogólnym (z budżetem 550 mln PLN) zaplanowano również konkurs dedykowany miastom średnim (150 mln PLN) oraz projektom na rzecz dostępności (50 mln PLN).

Na 2020 BGK zaplanował dodatkową rundę konkursową dla Kredytu na innowacje technologiczne, w ramach której od 24 września do 30 grudnia dostępnych będzie aż 350 mln PLN. Do 23 kwietnia potrwa wcześniejszy nabór, z budżetem w wysokości 350 mln zł., co oznacza, że przez ponad 6 miesięcy 2020 r. przedsiębiorcy będą mieli możliwość aplikowania o środki w „Kredycie na innowacje technologiczne”.

Z innych ciekawych programów to należy wspomnieć o 300 mln PLN w ramach programu Go to Brand dla przedsiębiorców MŚP planujących działania internacjonalizacyjne. Konkurs potrwa od 11 lutego do 11 marca.

Nowością w harmonogramie PO IR jest wdrażany pilotażowo przez PARP program Granty na Eurogranty. Jego celem będzie wsparcie przedsiębiorców z sektora MŚP w przygotowaniu ich do udziału w programach UE zarządzanych z poziomu Komisji Europejskiej (np. Horyzoncie 2020 lub programie LIFE). Konkurs będzie trwał niemal cały rok, aż do 12 stycznia 2021 roku. Budżet pilotażu wynosi 5 mln PLN.

Harmonogram dotacji w 2020 roku www.crido.pl/wp-content/uploads/2019/12/Harmonogram_dotacji_2020.pdf

Jak wskazują statystyki GUS, są już pierwsze efekty tak skonstruowanej perspektywy finansowej, gdzie znacząca większość programów koncentruje się na projektach badawczo-rozwojowych oraz wysoko innowacyjnych. Od pierwszego roku tej perspektywy (2014) wartość wskaźnika intensywności prac B+R (udział nakładów krajowych brutto na działalność B+R w PKB) wzrosła o 28,7%.

Należy dodać, że to są dopiero pierwsze efekty i należy spodziewać się wzrostu wskaźnika w kolejnych latach. W wielu przypadkach kończy się faktyczna realizacja projektów badawczych, które otrzymały wsparcie w pierwszych konkursach np. z Szybkiej ścieżki.

Na co w praktyce wykorzystywane są środki z dotacji?
Warto podkreślić, że innowacyjność Polski czy zwiększenie wartości danej firmy to nie jedyne plusy wdrażania wyników prac B+R. Wprowadzane innowacje mają wpływ na nasze życie. Bez dofinansowania ryzykownych prac B+R firmy czy jednostki naukowe nie decydowałyby się na rozpoczęcie eksperymentów, które prowadzą do wprowadzenia na rynek nowych leków, technologii wykorzystywanych w budownictwie, motoryzacji czy innych dziedzinach, z których korzystamy lub będziemy korzystać na co dzień. Poniżej przedstawiamy kilka ciekawych projektów, które mogą rozwijać się dzięki dotacjom.

KRYSTIAN ZAJĄC
CEO & Founder, Hero Labs Sp. z o. o.
W wyniku realizacji Projektu Hero Labs Sp. z o.o. planuje opracować innowacyjną technologię SmartValve, która pełnić będzie dwie funkcje – głównym jej przeznaczeniem będzie szybka i dokładna detekcja choćby minimalnych wycieków z instalacji wodnej, z opcją automatycznego odcięcia dopływu wody w celu zmniejszenie szkód i strat. Drugą funkcją będzie dostarczanie użytkownikowi szczegółowych danych dotyczących poziomu zużycia wody w podziale na poszczególne urządzenia, co pozwoli na lepsze zarządzanie tym zasobem i realizację oszczędności zarówno w wymiarze indywidualnym (obniżenie rachunków) jak i globalnym (efektywniejsze gospodarowanie wodą). Opracowywana technologia odpowiadać będzie na globalny problem, jakim jest duże marnotrawstwo zasobów wody pitnej, wynikające zarówno z wycieków spowodowanych uszkodzeniami instalacji czy niesprawnymi urządzeniami, jak również będące efektem nieświadomego i nierozważnego korzystania z wody podczas codziennych czynności.Projekt obejmuje rozwiązania z obszaru technologii informacyjno-komunikacyjnych, wpisując się bezpośrednio w założenia koncepcji Internetu Rzeczy (IoT). Dzięki realizacji prac badawczo-rozwojowych możliwe będzie doprowadzenie technologii do poziomu umożliwiającego jej wdrożenie na rynek międzynarodowy. Dzięki dofinansowaniu unijnemu opracowany zostanie innowacyjne urządzenie do pomiaru przepływu wody oraz oprogramowanie.Wyzwaniem okazał się proces sprawozdawczy ze względu na bardzo dużą ilość dostarczanych do instytucji dokumentów w trakcie realizacji projektu.

Piotr Koryl
CFO, LifeFlow
„Zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie prac badawczych nad innowacyjną technologią diagnostyczną w postaci platformy chmurowej HEMOFLOW. Realizacja projektu umożliwi wykonanie rozszerzonej i nieinwazyjnej diagnostyki choroby niedokrwiennej serca. Według naszej wiedzy nie istnieje na rynku narzędzie oferujące diagnostykę choroby niedokrwiennej serca o podobnych właściwościach użytkowych i tak szerokim zastosowaniu.

Dzięki realizacji prac badawczo-rozwojowych będziemy mogli wejść na rynek z innowacyjnym rozwiązaniem i rozszerzyć znacząco zakres naszej działalności. Pozyskane dofinansowanie w ramach „Szybkiej ścieżki” w NCBR to dla nas istotny impuls do dalszego rozwoju.”

Michał Wroczyński,
CEO Samurai Labs
„Projekt Samurai Labs, który dotyczy wykrywania i redukcji przemocy w sieci ma szansę rozwiązać globalny problem. Wykorzystuje sztuczną inteligencję tzw. trzeciej fali – technologię opartą o uczenie maszynowe połączone z wnioskowaniem. – w celu wykrywania przemocy, pedofilii czy innych zagrożeń czyhających na najmłodszych w sieci. Rezultaty jakie osiąga prototyp Samurai pozostawiają daleko w tyle amerykańskich potentatów pracujących nad podobnymi rozwiązaniami.

Pozytywna ocena Europejskiej Rady Innowacji jest dla nas potwierdzeniem tego, że według niezależnych ekspertów nowa metoda zwalczania cyberprzemocy tworzona przez Samurai Labs ma potencjał do rzeczywistego obniżenia tego zjawiska w przestrzeni internetowej. – mówi Michał Wroczyński CEO Samurai Labs.”