NIK o realizacji inwestycji kolejowych: najwolniej w dużych prędkościach

Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych nie został właściwie dostosowany do możliwości PKP PLK S.A., dlatego zakres ujętych w nim zadań inwestycyjnych okazał się niemożliwy do wykonania w zaplanowanych terminach. NIK informuje: „Do końca 2015 roku nie zakończono niemal połowy ze 153 projektów ujętych w Programie i nie wykorzystano ponad 11,3 mld zł zaplanowanych w 2011 roku ze środków unijnych na infrastrukturę kolejową. Miliardy złotych wydane w tym czasie na modernizację oraz budowę linii i stacji kolejowych poprawiły ich stan techniczny, jednak dla pasażerów niewiele się zmieniło – pociągi nadal nie rozwijają dużych prędkości na trasach.

Celem Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych (WPIK) była modernizacja oraz budowa linii i stacji kolejowych wraz z budowlami inżynierskimi, urządzeniami zasilania, zabezpieczenia ruchu, łączności i sygnalizacji. Realizacja zadań w planowanym terminie i zakresie rzeczowym miała zapewnić m.in.: podniesienie przepustowości linii kolejowych (poprzez zwiększenie dopuszczalnej prędkości jazdy i nacisku osi), poprawę bezpieczeństwa ruchu kolejowego (w tym: budowę nowoczesnych systemów zarządzania ruchem, np. Europejskiego Systemu Zarzadzania Ruchem Kolejowym – ERMTS oraz likwidację skrzyżowań i przejść jednopoziomowych), a także zapewnienie interoperacyjności (czyli dostosowanie do standardów określonych w umowach AGC i AGTC) budowanej i modernizowanej infrastruktury kolejowej.

Wydanie miliardów złotych na modernizację oraz budowę linii i stacji kolejowych w ramach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych wpłynęło na poprawę stanu technicznego linii kolejowych. Jednakże dla pasażerów niewiele się zmieniło – pociągi nadal nie rozwijają dużych prędkości na trasach.

Poziom realizacji założonych w Programie wskaźników i mierników (według stanu na 31 grudnia 2015 roku) był bardzo zróżnicowany: od 35 proc. (uzyskana długość występowania maksymalnej prędkości 200 km/h) do 90 proc. (zrealizowana długość torów szlakowych i głównych zasadniczych). Wykonano m.in. 83 proc.  zaplanowanej liczby obiektów inżynieryjnych oraz uzyskano zwiększenie prędkości pociągów o co najmniej 30 km/h na ponad połowie zaplanowanej długości torów. 90 proc. planu przekroczyła jedynie liczba wykonanych skrzyżowań i długość torów szlakowych z dopuszczalnym naciskiem osi 221 kN.

Uwagi i wnioski NIK

Największe trudności Spółka PKP PLK miała z realizacją projektów dużych, o wartości powyżej 1 mld zł każdy. Z 12 takich projektów zawartych w Programie Spółka zdołała zrealizować do końca 2015 r. jedynie połowę. Sześć niezrealizowanych projektów zostało poddanych procesowi fazowania i przeniesienia części zakresu do realizacji w ramach unijnej perspektywy finansowania 2014-2020 oraz zostały ujęte w Krajowym Programie Kolejowym (KPK). W ramach KPK przewidziano realizację 20 dużych projektów o wartości powyżej 1 mld zł każdy. W ocenie NIK wymaga to szczególnie starannego przygotowania tych inwestycji dla zapewnienia ich terminowej realizacji.

Istniejący system finansowania inwestycji kolejowych w ramach Programu ma istotny wpływ na sytuację finansową i majątkową PKP. Rośnie wartość majątku PKP PLK S.A., ale towarzyszy temu zwiększający się poziom zadłużenia. Łączna skumulowana strata na koniec 2015 r. wyniosła ponad 6,1 mld zł.

W celu zmniejszenia kosztów finansowych związanych z realizacja infrastruktury kolejowej, w ocenie NIK minister właściwy ds. transportu, powinien rozważyć wprowadzenie systemu zaliczkowego z udziałem środków budżetu państwa, który zapewni płynność finansową Zarządcy Infrastruktury kolejowej, w tym poprawi terminowość regulowania przez niego zobowiązań wobec kontrahentów.

W ocenie NIK, usprawniając system finansowania inwestycji kolejowych, należałoby również zapewnić większą stabilność dokumentów programowych (wniosek do ministra właściwego ds. transportu). Częste ich zmiany nie sprzyjały efektywnej realizacji Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych.”