Dyskusja o przyszłości polskiego przemysłu zbrojeniowego – raport NCSS

Narodowe Centrum Studiów Strategicznych chcąc zwrócić uwagę na brak długofalowej strategii dla przemysłu zbrojeniowego w Polsce oraz problemy tego ważnego sektora gospodarki, stworzyło platformę do dyskusji podmiotów zaangażowanych w formułowanie polityki przemysłowo-obronnej. W ramach analiz, dyskusji i warsztatów trwających przez ostatnie pół roku, powstał raport, w którym zaprezentowano wizję polskiego przemysłu zbrojeniowego przyszłości. Podczas odbywającej się w czwartek konferencji NCSS „Bezpieczeństwo i konkurencyjność – rekomendacje dla strategii przemysłowo – obronnej RP” przedstawiono główne tezy raportu i poddano je dyskusji.

Główne zagadnienia, wymagające zdaniem ekspertów szerszej dyskusji wśród decydentów, to brak długofalowej sformalizowanej wizji potrzeb Sił Zbrojnych RP, potrzeba określenia priorytetów polskiego przemysłu zbrojeniowego w perspektywie wieloletniej oraz wspieranie polskiej myśli technicznej i promowanie naszych wyrobów na runku globalnym. Raport NCSS z rekomendacjami zostanie przekazany decydentom szczebla centralnego oraz instytucjom państwowym odgrywającym kluczową rolę w sektorze obronnym.

Projekt „Strategia przemysłowo-obronna RP – bezpieczeństwo i konkurencyjność” miał na celu przeprowadzenie analizy szerokiego spektrum tematów, które składają się na usprawnienie funkcjonowania przemysłu zbrojeniowego w Polsce, w tym m.in. obecnego procesu wyboru, zarządzania i doboru instrumentów wsparcia programów przemysłowych oraz trendów i rozwiązań wykorzystywanych na świecie. W ramach projektu Narodowe Centrum Studiów Strategicznych przeprowadziło zarówno badania źródeł zastanych, spotkania oraz wywiady z przedstawicielami instytucji badawczych odpowiedzialnych za programowanie działań rozwojowych i wdrożeniowych dla przemysłu zbrojeniowego jak i cztery warsztaty eksperckie będące platformą do dyskusji i opracowywania rozwiązań przez przedstawicieli różnych podmiotów, których działanie składa się na sukces polskiego przemysłu zbrojeniowego.

Mimo otwartości polskiej gospodarki, zbrojeniówka jest sektorem dość zamkniętym i charakteryzuje ją nie tylko egzystencja na poboczu europejskiego podziału pracy czy wręcz izolacja w ramach europejskiego rynku obronnego, ale również słabość powiązań z zagranicznymi firmami, która pozwalałaby na zwiększony jej udział w międzynarodowym podziale pracy w ramach oraz poza UE i NATO – zauważa prof. Stefan Markowski, ekspert w dziedzinie ekonomii i obronności, współautor raportu NCSS

Podczas badań analizie poddano dokumenty strategiczne głównych światowych przedsiębiorstw zbrojeniowych oraz opracowano katalog trendów technologicznych i organizacyjnych, które wpływają dziś na rozwój przemysłu zbrojeniowego na świecie. W dyskusji udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Rozwoju, Inspektoratu Uzbrojenia MON, I3TO, Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, wojskowych instytutów badawczych, technicznych i wojskowych uczelni wyższych, sektora przemysłowego, firm doradztwa biznesowego oraz mediów. Dzięki wszechstronnej grupie specjalistów o różnych doświadczeniach i specjalizacji, możliwe było kompleksowe omówienie problemów polskiego przemysłu zbrojeniowego oraz wspólne wypracowanie rozwiązań uwzględniających różnorodne perspektywy i interesy poszczególnych stron.

Zadaniem, które wyznaczył sobie nasz ośrodek, stało się opracowanie zaleceń do stworzenia odpowiedniej strategii sektorowej oraz rekomendacji dotyczących zmian umożliwiających rozwój sektora przemysłowo-obronnego w Polsce. Zdajemy sobie sprawę, że nasze opracowanie nie podejmuje tej problematyki w pełni, a przedstawione zestawienie naszych rekomendacji nie jest listą zamkniętą. Naszym celem było stworzenie wizji kierunku, w którym powinien zmierzać przemysł zbrojeniowy w Polsce oraz głównych zmian potrzebnych do optymalizacji jego wyników – mówi Jacek Kotas, Prezes Narodowego Centrum Studiów Strategicznych

Przemysł obronny jest jednym z niewielu sektorów gospodarki, które pozostały jeszcze w polskich rękach a według opinii ekspertów mógłby on być kołem napędowym polskiej gospodarki. Jednak aby to miało miejsce wymagana jest zmiana podejścia decydentów i spojrzenie na przemysł zbrojeniowy z innej niż dotychczas perspektywy.

Konkurencyjność polskiej zbrojeniówki jest w stanie zapewnić nam bezpieczeństwo, nie tylko pod względem lepszej jakości produktów czy szerszej oferty przedsiębiorstw, ale również samowystarczalności tych podmiotów ograniczając potrzeby wsparcia finansowego ze strony państwa. Co więcej, wzrost eksportu to także wzrost zwrotu z inwestycji, a nowe technologie zbrojeniowe to także rozwój ogólnej myśli technicznej w Polsce – mówi mówi Weronika Myck, dyrektor działu programów niemilitarnych w Narodowym Centrum Studiów Strategicznych, koordynatorka projektu

W zakresie zmian systemowych w sektorze obronnym eksperci wskazali m.in. na konieczność zgrupowania kompetencji szeregu podmiotów w jednym miejscu i wydzielenie w ramach istniejących struktur nowej instytucji. Ta byłaby odpowiedzialna za proces pozyskiwania systemu uzbrojenia, od prognozowania kierunków rozwoju technologii zbrojeniowych i identyfikacji potrzeb armii, zlecanie i nadzorowanie przemysłowej fazy badawczo-rozwojowej systemu, po odbiory techniczne, negocjowanie, zawieranie i egzekwowanie umów na dostawę, a kończąc na nadzorowaniu użytkowania, serwisowania i utrzymania systemu w ciągu całego cyklu życia produktu. Nowa instytucja wspierałaby również krajowego producenta w działaniach eksportowych. Byłaby odpowiedzialna za stosowanie instrumentów wsparcia przemysłu zbrojeniowego, w szczególności offsetu. Poza tym w raporcie wskazano również na potrzebę ukończenia konsolidacji operacyjnej PGZ, uproszczenie procedur dot. zamówień publicznych oraz potrzebę większej elastyczności i otwartości administracji publicznej.

Najważniejsze rekomendacje wynikające z prac prowadzonych podczas projektu „Strategia przemysłowo-obronna RP – bezpieczeństwo i konkurencyjność” można podzielić na trzy zasadnicze grupy: zarządzanie państwowe i organizacja przedsiębiorstw przemysłu zbrojeniowego w Polsce, instrumenty wsparcia rozwoju polskiego sektora obronnego oraz wzmocnienie eksportu i znalezienie nisz produkcyjnych.

Raport dostępny na www.ncss.org.pl