Allstar PZL Glider: inżynierska solidność w produkcji szybowców

O uniwersalności szybowca perkoz, szansach, jakie daje współpraca firm z branży, a także przyczynach, dla których Bielsko-Biała stała się mekką polskiego lotnictwa, rozmawiamy z Andrzejem Papiorkiem, udziałowcem firmy Allstar PZL Glider oraz właścicielem Wytwórni Konstrukcji Kompozytowych.

Produkcja firm Allstar PZL Glider oraz Wytwórni Konstrukcji Kompozytowych (WKK) jest komplementarna. Na czym ona polega? Co te firmy łączy?
Allstar PZL Glider jest „TC Holderem”, czyli posiada certyfikat na kilka typów szybowców produkowanych kiedyś przez Szybowcowy Zakład Doświadczalny w Bielsku-Białej (SZD), a także jednego typu szybowca, który został przez tę firmę opracowany i zbadany. Allstar PZL Glider jako firma produkcyjna nie zajmuje się jednak wytwarzaniem kompozytowych struktur do swoich szybowców, tylko zamawia je u dostawcy, czyli w Wytwórni Konstrukcji Kompozytowych. Z drugiej strony WKK jest również dostawcą struktur kompozytowych dla innych finalnych producentów lotniczych, a wiele elementów metalowych zarówno do swojej produkcji, jak i do remontów, które wykonuje, kupuje w firmie Allstar PZL Glider. Tak więc obie firmy się uzupełniają.

Ogólnie rzecz ujmując, Allstar PZL Glider dostarcza gotowe szybowce oraz części zamienne do szybowców, a WKK wykonuje remonty sprzętu i dostarcza podstawowe komponenty (płatowce) producentom finalnym. W efekcie firmy uzupełniają się, ale z sobą nie konkurują. Pierwsza z nich operuje na rynku nowych szybowców, a druga – na rynku komponentów do budowy sprzętu latającego.

Klientami obu firm są zarówno odbiorcy krajowi, jak i zagraniczni, jednak z uwagi na wielkość rynku krajowego gros przychodów pochodzi z eksportu.

Jakiego rodzaju konstrukcje kompozytowe wytwarza WKK?
WKK specjalizuje się przede wszystkim w produkcji elementów z kompozytów polimerowych zbrojonych włóknem szklanym, węglowym i kevlarem. Jak dotąd firma wprowadziła na rynek między innymi niemal 250 motoszybowców S10, 35 motoszybowców S06, ponad 100 samolotów marki Sky Arrow, 29 kompletów komponentów do samolotów marki Ruschmeyer R90RG, 65 szybowców różnych typów, a także wiele innych elementów kompozytowych do samolotów.

Wśród konstrukcji kompozytowych, które wytwarzane są na potrzeby Allstar PZL Glider, wymienić należy m.in. SZD 54-2 Perkoz. Jest to dwumiejscowy szybowiec kompozytowy przeznaczony dla klubów, szkół lotniczych, a także pilotów prywatnych. Kolejne konstrukcje to: SZD-55-1, niezwykle ceniony przez pilotów ze względu na niską masę własną i wysoki komfort lotu, wysokiej klasy wyczynowy szybowiec klasy standard, SZD-51-1 Junior, będący optymalnym rozwiązaniem dla pilotów wykonujących pierwsze samodzielne loty, jednomiejscowy szybowiec klubowy, a także Stemme S-10 – dwumiejscowy motoszybowiec łączący zalety z jednej strony wysokiej klasy szybowca wyczynowego, a z drugiej strony – wygodnego samolotu o optymalnych osiągach.

Czy wiesz, że… Jednym z szybowców, które wytwarza Allstar PZL Glider na bazie kompozytowej struktury WKK, jest SZD-54-2 Perkoz. Charakteryzuje się on zarówno pełną akrobacyjnością, dużą wytrzymałością, jak i wyśrubowanymi osiągami. Jest łatwy w sterowaniu, manewrowy, a zarazem stateczny. Dzięki temu – co niezwykle rzadkie w tego typu pojazdach latających – ten dwumiejscowy szybowiec nadaje się zarówno do szkolenia podstawowego, szkolenia zaawansowanego, treningu, latania wyczynowego, akrobacji, jak i latania rekreacyjnego.Zakres użytkowania i przewidywana żywotność tego uniwersalnego szybowca są obecnie nieporównywalne z żadną inną dotychczas produkowaną konstrukcją na świecie. Perkoz został w ostatnich latach kompleksowo przetworzony, dzięki czemu spełnia nowe, wyśrubowane wymagania kategorii „Utility” oraz „Aerobatic”. Oferowany jest z trzema rodzajami końcówek, dzięki czemu powstają trzy podstawowe konfiguracje szybowca (końcówki płaskie – wersja akrobacyjna, końcówki krótkie z wingletami oraz końcówki długie z wingletami), diametralnie zmieniające szybowiec w zależności od upodobania i potrzeb użytkownika.Zmiana końcówek jest prostą operacją, którą może wykonać jedna osoba w dwie minuty!Szczególnie interesująca jest wersja perkoza o rozpiętości 20 m, charakteryzująca się łatwością w sterowaniu, statecznością i zwrotnością, a także dobrymi osiągami. Szybowiec w wersji akrobacyjnej jest w stanie wykonać każdą, nawet najbardziej złożoną figurę w granicach dopuszczalnych przeciążeń od 7 g do –5 g, i to przy dwuosobowej załodze.

Jakie znaczenie ma w konstrukcji kompozyt? W jaki sposób dobierane są optymalne rozwiązania materiałowe w tym zakresie?
Materiał ma w wypadku produkcji WKK znaczenie podstawowe – właściwie wszystko robimy z kompozytów. Dobór właściwego kompozytu jest już kwestią techniczną i zależy od tego, jakie cechy użytkowe musimy osiągnąć. Z reguły staramy się proponować naszym klientom rozwiązania mieszane, bo każdy rodzaj produkowanych przez nas kompozytów ma swoje zalety i wady. Niestety, z naszych obserwacji wynika, że wiedza na ten temat jest jak dotąd mało rozpowszechniona. Zarówno wśród niespecjalistów, jak i wśród fachowców funkcjonuje wiele mitów w tym zakresie.

Jednocześnie ważne w naszej działalności są parametry techniczne, w tym materiałowe, wymagane w lotnictwie. W tym wypadku nie ma możliwości manewru – trzeba spełnić konkretne i rygorystyczne wymagania przepisów lotniczych. Dotyczą one praktycznie wszystkich elementów, od drobnych detali, do kompletnych podzespołów, takich jak skrzydło lub kadłub samolotu czy szybowca.

Na co więc klienci powinni zwrócić szczególną uwagę przy planowaniu zakupu konstrukcji kompozytowej?
Klient zamawia, reszta to już tajemnica firmy. A mówiąc serio, tak naprawdę zależy to od samego zamówienia. Czasem naszym zadaniem jest tylko i wyłącznie produkcja na podstawie dostarczonej nam dokumentacji, wyposażenia i technologii. W innych wypadkach tworzymy projekt od koncepcji do produkcji, przez fazy prototypowania, badań itp. Nie ma tutaj ścisłych reguł. Wszystko zależy od potrzeb klienta.

Ze swojej strony nie pouczamy naszego odbiorcy o tym, co dla niego ważne. Zakładamy, że klient sam to wie. Staramy się pracować przede wszystkim z tego typu odbiorcami. Dlatego też odmawiamy wykonywania projektów, które z inżynierskiego punktu widzenia nie mają większego sensu lub też wydają się nam wręcz szkodliwe. Nie realizujemy działań w obszarze energetyki wiatrowej, którą uważamy za działalność na zapotrzebowanie polityczne. Z drugiej strony chętnie angażujemy się w projekty chroniące środowisko, w tym np. instalacje do wykorzystania biogazu.

Mówił pan o tajemnicy firmy. Jaka jest tajemnica WKK?
Trzeba mieć wiedzę, doświadczenie i intuicję. Generalnie nie umiem odpowiedzieć na tak postawione pytanie, tak samo jak artysta nie odpowie, jak stworzyć wybitne dzieło.

Firma realizuje obecnie unijny program związany z motoszybowcami. Na czym on polega i jakie ma przynieść efekty?
Sama produkcja motoszybowców nie jest u nas objęta programem unijnym. Mamy natomiast niewielki, niestety, program wsparty przez PARP, którego celem jest zmotoryzowanie jednego z szybowców SZD lub zbudowanie na bazie jednej z konstrukcji SZD małego, jednomiejscowego motoszybowca z napędem elektrycznym. Chcemy sprawdzić „co w tym siedzi”, i jeśli program się powiedzie, uruchomić produkcję takiego motoszybowca lub wykonywać przeróbki istniejących już szybowców na motoszybowce.

Jakie są główne wyróżniki szybowców produkowanych przez Allstar PZL Glider?
Dobre osiągi, bardzo solidna konstrukcja, długa żywotność, wielofunkcyjność. Dobrymi przykładami mogą być w tym wypadku szybowiec SZD-59 Acro, a jeszcze bardziej SZD-54-2 Perkoz. Jest to dwumiejscowy szybowiec, który nadaje się do szkolenia podstawowego, szkolenia zaawansowanego, treningu, wyczynu, akrobacji i latania rekreacyjnego. Jest to więc konstrukcja typu „kupujesz jeden, a masz trzy” – z reguły bowiem szybowce szkolne nie nadają się do treningu zaawansowanego ani akrobacji, nie mówiąc już o wyczynie. Z kolei szybowce wyczynowe są za trudne dla początkujących. Do akrobacji stosuje się szybowce specjalistyczne, nienadające się do innych celów. Natomiast posiadacz perkoza otrzymuje wszystkie te cechy w jednym szybowcu i nie musi kupować trzech różnych maszyn.

Czy wiesz, że… „Klient planujący inwestycje związane z konstrukcjami kompozytowymi popełnić może dwa podstawowe błędy: być tak pewnym poprawności swojej koncepcji, że nie uwzględni innych, słusznych, opinii albo tak bardzo opierać się na zdaniu innych, że w efekcie nie zrealizuje swojej własnej koncepcji. Moim zdaniem prawidłowy jest po prostu kompromis. To, w jaki sposób go osiągnąć, jest już bardziej sztuką życia niż techniką” – stwierdza Andrzej Papiorek.

Wspominał pan, że firma powstała na bazie Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego.
Rzeczywiście, Allstar PZL Glider powstał w roku 2000 po upadku Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego w drodze wykupu masy upadłościowej. Tak więc firma czerpie z doświadczenia renomowanego producenta szybowców, znanego na polskich i światowych rynkach od kilkudziesięciu lat. Należy podkreślić, że spośród wielu istniejących w ubiegłym wieku polskich zakładów lotniczych produkujących szybowce ten w Bielsku-Białej był najlepiej doposażony i zatrudniał najliczniejszą kadrę konstruktorów, technologów, techników, mechaników oraz pilotów doświadczalnych.

Korzystając z tego dorobku, cały czas zachowujemy ciągłość rozwoju. Dlatego też w naszej działalności nie było jak dotąd większych skoków i wahnięć – tylko ewolucja. Jednocześnie jednak za każdym razem uruchomienie nowego wyrobu to wyzwanie.

Co więc decyduje o rynkowym powodzeniu firmy takiej jak wasza? Czy jest to przede wszystkim doświadczenie?
Z pewnością ma ono duże znaczenie. Tym bardziej że pod względem technologicznym nie wydaje nam się, żebyśmy mieli do zaoferowania coś ekstra – cechuje nas raczej inżynierska solidność. Oprócz tego w ostatnich latach w technologii stosowanej w produkowanych przez nas szybowcach zachodzą bardzo niewielkie zmiany, głównie kosmetyczne. Myślę, że w naszym wypadku najważniejsze jest poczucie odpowiedzialności wsparte wiedzą i doświadczeniem.

Produkcja szybowców to wąska branża, prawie wszyscy w niej działający się znają. Powodzenie jest uzależnione m.in. od odporności na kryzysy, a ta z kolei zależy od elastyczności samej firmy. Więksi gracze tego nie potrafią, a zbyt mali nie mają dostatecznych rezerw. Znaczenie ma więc również wielkość przedsiębiorstwa – gdy się nie jest dotowanym, to najlepiej mieć firmę średniej wielkości.

Kwestia płynności finansowej jest niezwykle istotnym elementem rynkowym w czasie kryzysu. Jak oceniają państwo aktualną sytuację w branży?
W tej chwili rynek szybowcowy jest słaby, choć w najbliższym czasie spodziewamy się wzrostu zapotrzebowania na szybowce dwumiejscowe. Jeżeli jednak uwzględnimy pozostałe obszary naszej aktywności, to oceniamy rynek i naszą aktualną sytuację bardzo pozytywnie. W tej dziedzinie z całą pewnością rynek będzie dalej rósł.

Mimo to chciałbym zwrócić uwagę na jeden negatywny czynnik, z którym spotykamy się na co dzień. Jest nim niekompetencja urzędników, i to na szczeblu unijnym. W efekcie ich funkcjonowania firmy takie jak nasza częściej zajmują się udowadnianiem, że „nie są wielbłądami”, niż rzeczywistą działalnością.

Bielsko-Biała słynie w całym kraju z branży lotniczej. Jaka jest przyczyna tego sukcesu?
Po pierwsze, to tradycja zakładów szybowcowych, czyli Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego. Była to przez wiele lat jedna z nielicznych polskich marek znanych na całym świecie. Zakład ten stworzył infrastrukturę, a także zapoczątkował tradycję, ważną w tej branży. Oprócz tego wyszkolił fachowców, przełamał wiele barier technologicznych i ściągnął doskonałych specjalistów. Dzięki temu powstało tu silne środowisko inżynierów lotniczych.

Po drugie, malownicze okolice Bielska-Białej tradycyjnie przyciągały entuzjastów lotnictwa z uwagi na bliskość gór, które były niezbędne do uprawiania szybownictwa w jego pionierskim okresie. Dzięki temu powstała infrastruktura lotniskowa, związana z takimi miejscowościami jak Aleksandrowice, Żar, a dawniej jeszcze Goleszów i Lipnik. Miejsca te utrwalały opinię Bielska-Białej jako mekki polskiego lotnictwa.

Co ważne w tym kontekście – przemiany, do których doszło w Polsce po 1989 roku, przyczyniły się niestety do upadku SZD, ale jednocześnie wyzwoliły inicjatywę wielu ludzi z naszego środowiska i zapoczątkowały proces powstawania licznych, choć najczęściej małych przedsięwzięć lotniczych. Specyficzne cechy i powiązania między tymi przedsiębiorcami z branży spowodowały, że nasze rozwijające się firmy nie tylko nie konkurowały z sobą, lecz także współpracowały. Efektem tego procesu jest powstanie Federacji Firm Lotniczych Bielsko. Te fakty niewątpliwie wpłynęły na sukces firm z tego regionu i w skali regionu, i w skali całej Europy.

Czy wiesz, że… W ostatnim czasie WKK uruchomił produkcję w nowej hali o powierzchni 2600 m2. Cały oddany do użytku obiekt ma 3200 m2. Hala jest wyposażona m.in. w komorę lakierniczą, komorę do obróbki mechanicznej elementów kompozytowych, a także komorę grzewczą umożliwiającą prowadzenie procesów w temperaturze 170°C.W planach inwestycyjnych zakładu jest budowa kolejnej hali produkcyjnej o powierzchni 2100 m2, a także gruntowna modernizacja starego obiektu o powierzchni 5 tys. m2. Realizacja tych inwestycji uzależniona jest od rozpoczęcia dużego przedsięwzięcia kontraktowego, nad którym cały czas trwają prace.