Kontrakt menadżerski, czyli co?

Główne cechy

Głównymi cechami „klasycznego” kontraktu menadżerskiego są przede wszystkim samodzielność menadżera (zarządcy) oraz cel zawartej z nim umowy, czyli jak najlepsze prowadzenie przedsiębiorstwa. Należy pamiętać, że menadżera cechuje określona wiedza zarówno organizacyjna, jak i handlowa, posiada on duże doświadczenie, kontakty, a także często unikatowy sposób zarządzania, stanowiące jego swoiste know-how, które z założenia ma wykorzystywać w praktyce, zarządzając powierzonym mu przedsiębiorstwem lub jego częścią.

Ponieważ kontrakt menadżerski jest umową cywilnoprawną, stąd też zgodnie z obowiązującą w polskim prawie zasadą swobody umów może zostać ukształtowany bardzo elastycznie (granicę stanowią tu przepisy prawa, zasady współżycia społecznego oraz natura tego stosunku zobowiązaniowego). Zwykle zawiera obowiązek zarządzania przedsiębiorstwem, określa tym samym szczegółowo obowiązki i uprawnienia menadżera, składniki jego wynagrodzenia i zasady ich otrzymywania, dodatkowe świadczenia otrzymywane przez menadżera, postanowienia dotyczące zakazu konkurencji, tajemnicy przedsiębiorstwa, kryteria oceny efektywności zarządzania, odpowiedzialność za zarządzanie i wykonanie postawionych zadań, sposoby i terminy rozwiązania kontraktu.

Uwaga na umowę o pracę

Kontrakt menadżerski nie zawiera klasycznych cech umowy o pracę, tj. w szczególności podporządkowania poleceniom kierownictwa w zakresie miejsca, czasu oraz sposobu wykonywania zadań; podporządkowania regulaminowi pracy, a także odpowiedzialności ograniczonej w sposób charakterystyczny dla pracowników. Te i inne cechy (jak np. obowiązek przestrzegania norm czasu pracy, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe), jeśli zawarte są w takiej umowie, mogą spowodować, że stosunek łączący strony jest w istocie umową o pracę, a nie umową cywilnoprawną, a stwierdzenie tego faktu może spowodować negatywne konsekwencje zarówno dla menadżera, jak i dla podmiotu, z którym zawarł umowę, m.in. skutki podatkowe i w zakresie ubezpieczenia społecznego, a Państwowa Inspekcja Pracy czy urząd skarbowy mogą zakwestionować taką umowę.

Jakie są korzyści?

– Kontrakt może zostać ukształtowany w zasadzie w sposób dowolny, uzależniony jedynie od koncepcji stron i powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

– Nie mają do niego zastosowania przepisy prawa pracy. Menadżer działa w sposób samodzielny i niezależny, kierując się swoją wiedzą i doświadczeniem, i nie ma wobec niego zastosowania zasada podległości służbowej, co dla wielu osób ma ogromne znaczenie.

– Możliwość uzależnienia wynagrodzenia zarządcy od spełnienia konkretnych zadań i osiągnięcia określonych wyników przez zarządzany przez niego podmiot.Choć kontrakt menadżerski jest tzw. umową starannego działania, to w praktyce część dochodu menadżera często uzależniana jest od wyników jego pracy, np. od przeprowadzenia z sukcesem konkretnych działań (przykładowo osiągnięcia określonej pozycji przedsiębiorstwa na rynku lub uzyskania określonych wyników finansowych). Przy takim określeniu umowy można więc przyjąć, że manager jest bardziej zaangażowany w dążenie do osiągnięcia rozwoju zarządzanego przedsiębiorstwa, a tym samym efektywność jego pracy jest większa.

– Menadżer może odpowiadać nie tylko za brak staranności w wykonywaniu swoich działań, ale także za brak zakładanych rezultatów. Jego odpowiedzialność można więc ukształtować zarówno jako odpowiedzialność za faktycznie poniesione straty, jak i dodatkowo za utracone przez przedsiębiorstwo zyski, które byłyby osiągnięte przy dołożeniu przez niego należytej staranności. Taki pełny zakres odpowiedzialności menadżera stanowi lepsze zabezpieczenie interesów właściciela przedsiębiorstwa, ale z punktu widzenia menadżera jego odpowiedzialność jako profesjonalisty jest niewątpliwie zaostrzona.

– Strony mogą dowolnie (inaczej niż przy umowach o pracę) ustalić zasady rozwiązania kontraktu menadżerskiego, co pozwala także na łatwiejsze uwolnienie się od nieskutecznego menadżera.

– Możliwość zabezpieczenia karami umownymi wykonania przez menadżera określonych powinności, np. zakazu konkurencji czy też niektórych obowiązków, dochowania tajemnicy przedsiębiorstwa.

Podatki i ZUS

Przychody z kontraktów menadżerskich są traktowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, nawet jeżeli tego rodzaju umowy zawierane są w ramach prowadzonej przez menadżera pozarolniczej działalności gospodarczej. Bez znaczenia pozostaje forma prawna, w jakiej osoba taka prowadzi działalność gospodarczą. Regulacje te zostały wprowadzone kilka lat temu na skutek praktyki obchodzenia przez menadżerów przepisów i rozliczania przychodów z kontraktów menadżerskich zawieranych w ramach działalności gospodarczej, jako przychody z działalności gospodarczej, a nie działalności wykonywanej osobiście.

W konsekwencji świadczenie usług zarządzania w ramach zarejestrowanej przez menadżera działalności gospodarczej nie jest obecnie korzystniejsze podatkowo od świadczenia tego samego rodzaju usług na podstawie umowy cywilnoprawnej – realizowanej indywidualnie (tj. bez działalności gospodarczej).

Kwalifikacja podatkowa ma wpływ na kwestię podlegania menadżera ubezpieczeniom społecznym. Co do zasady menadżerowie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, a także zdrowotnemu; ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.

Jeśli jednak kontrakt menadżerski łączy się z działalnością gospodarczą, która swym zakresem obejmuje nie tylko zarządzenie firmą, ale także inne przedmioty działalności, wówczas kontrakt menadżerski jest traktowany jako odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych.