SKANSKA: zielone budynki na najwyższym poziomie

Pierwsze certyfikacje środowiskowe budynków w systemie LEED pojawiły się w Polsce w 2009 r. za sprawą firmy Skanska. Dziś stały się one już standardem dla budynków – nie tylko biurowych – powstających w naszym kraju, jednak certyfikacją na najwyższym poziomie nadal pochwalić się mogą tylko nieliczne projekty. Skanska ma na koncie wiele realizacji, które można określić jako wzorcowe.
 
Niewątpliwie taką perłą na mapie zielonego budownictwa w Polsce stanie się już wkrótce biurowiec Atrium 2, który powstaje w okolicy ronda ONZ w Warszawie. Budynek ten otrzyma certyfikat LEED na najwyższym – platynowym – poziomie. „Jest on wyposażany w nowoczesne zielone rozwiązania, które pozwolą zredukować zużycie energii i wody. W porównaniu z obiektami referencyjnymi wykorzystanie energii w Atrium 2 będzie niższe o 25%, a zużycie wody – nawet o 50%. Pomoże w tym m.in. system BMS, sterujący wykorzystaniem energii, oraz system oświetlenia LED z czujnikami ruchu w częściach wspólnych” – wylicza Piotr Srokosz, senior project manager w Skanska Property Poland.

Niższe zużycie wody będzie możliwe dzięki zastosowaniu wodooszczędnej armatury oraz instalacji wykorzystujących wodę szarą i wodę deszczową w toaletach oraz do podlewania roślin. Budynek zapewni także o 30% więcej świeżego powietrza w porównaniu z normami budowlanymi oraz zostanie dostosowany do potrzeb miłośników ekologicznych form transportu. Będzie wyposażony w stacje do ładowania aut z napędem elektrycznym oraz nowoczesną infrastrukturę rowerową, w tym parking dla rowerów z szatniami i prysznicami dla miłośników dwóch kółek.

Pionierzy zielonego budownictwa
Skanska zaczęła obserwować wyraźny wzrost zainteresowania zielonym budownictwem w Polsce już w roku 2009. „W 2010 r. jako generalny wykonawca zrealizowaliśmy dla klienta zewnętrznego nasz pierwszy zielony projekt, Marynarska Point w Warszawie. Był to pierwszy budynek w Polsce notowany w programie EU Green Building” – mówi Agnieszka Luty-Wysiecka, menedżer zespołu zielonego i zrównoważonego budownictwa Skanska SA.

Rok później firma zdecydowała się na użycie najbardziej holistycznego systemu ekocertyfikacji LEED i certyfikowała swój pierwszy budynek biurowy w Polsce na poziomie silver – mowa o biurowcu Atrium South, przy alei Jana Pawła II w Warszawie. Zainteresowanie certyfikowanymi powierzchniami biurowymi w zielonych budynkach było tak duże, że podjęto decyzję o przyjęciu tego systemu oceny jako obowiązującego w odniesieniu do każdego budynku komercyjnego realizowanego przez Skanska Property w Polsce. W ten sposób spółka stała się pionierem zielonego budownictwa. W roku 2011 zauważyła i doceniła to kapituła Central & Eastern European Quality Award (CEEQA), przyznając firmie nagrodę za najbardziej zieloną inicjatywę 2011 r.

„W ciągu kolejnych lat nasze portfolio zrealizowanych zielonych projektów sukcesywnie rosło, podwyższeniu uległ też «poziom zieloności», jaki byliśmy w stanie osiągnąć. LEED na poziomie silver przestał być naszym celem. W 2012 r. certyfikowaliśmy pierwszy projekt LEED na najwyższym poziomie – platinum. Były to biurowce Green Towers we Wrocławiu” – opowiada Agnieszka Luty-Wysiecka. Od tego czasu wszystkie projekty realizowane przez Skanska Property sięgają po najwyższe poziomy certyfikacji (minimum gold).

W ostatnim okresie firma zauważa też wzrost zainteresowania certyfikacjami wśród swoich klientów zewnętrznych. „Realizujemy dla takich klientów zielone projekty i dzięki posiadanym kompetencjom i wykwalifikowanym specjalistom LEED Accredited Professional przeprowadzamy ich przez cały proces certyfikacji” – mówi Agnieszka Luty-Wysiecka.

Za zaangażowanie w kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem w ciągu ostatnich kilku lat firma została wielokrotnie nagrodzona przez wiele instytucji promujących zielone budownictwo (m.in. Green Developer of the Year, Green Leadership oraz Green Projects). „Świat idzie do przodu i dziś certyfikacja LEED czy BREEAM staje się powoli standardem w odniesieniu do nowo budowanych budynków biurowych. Jest jednak jeszcze wiele do osiągnięcia w zakresie certyfikacji innych rodzajów obiektów, np. budynków rewitalizowanych czy obiektów inżynieryjnych” – dodaje Agnieszka Luty-Wysiecka.

Więcej niż prestiż
Zdaniem Piotra Srokosza zielone rozwiązania są nie tylko potwierdzeniem społecznej odpowiedzialności deweloperów, właścicieli i najemców obiektów, lecz także zrównoważonej jakości samych budynków: „Z zebranych przez nas danych wynika, że spełnienie wysokich środowiskowych standardów to dzisiaj wymóg stawiany przez biznes. Potwierdza to fakt, że właściciele zielonych biurowców odnotowują średnio 4-proc. wyższy zwrot z inwestycji i dodatkowo 5-proc. wzrost wartości budynku w porównaniu z właścicielami standardowych obiektów” – mówi Piotr Srokosz.

Jednak największą zaletą zrównoważonych budynków jest wpływ na samych pracowników, na ich komfort i wydajność w pracy. Zielone rozwiązania pozwalają m.in. zwiększyć dostęp do świeżego powietrza w budynku i zapewnić odpowiednie nasłonecznienie stanowisk pracy. A to oznacza zdrowsze warunki dla pracowników i zmniejszenie strat spowodowanych chorobami i nieobecnościami nawet o 40% (dane z WGBC: Health and Productivity Report).

Każdy może się ubiegać
O certyfikat LEED może się ubiegać każda inwestycja, jedynie poziom certyfikatu jest zależny od projektu i rozwiązań zastosowanych w budynku. Mogą to być poziomy: certified, silver, gold oraz najwyższy – platinum. Punkty LEED są przyznawane w pięciu podstawowych kategoriach związanych z wyposażeniem i materiałami w budynku, można też zdobyć punkty za innowacyjność budynku lub projekt uwzględniający priorytety regionu.

„Największą liczbę punktów w certyfikacji przewidziano za wydajność energetyczną budynku oraz jakość powietrza wewnętrznego. Oceniane są również: oszczędność wody, ekologiczne materiały budowlane oraz dostęp do transportu publicznego i terenów zielonych. Istotny jest też wpływ budynku na otaczające go środowisko” – wyjaśnia Agnieszka Widelska, koordynator ds. zrównoważonego rozwoju Skanska Property.

Certyfikacja już na etapie koncepcji
Aby rozpocząć proces certyfikacji, nie są wymagane pozwolenie na budowę ani żadne dokumenty formalnoprawne. Projekt można zarejestrować na portalu LEED Online, nawet zanim jeszcze powstanie koncepcja architektoniczna. Takie podejście sprzyja współpracy asesora LEED z zespołem wykonawcy, ponieważ pozwala uwzględnić aspekty LEED od pierwszego dnia powstawania projektu.

Współpraca z zespołem projektowym już na etapie najwcześniejszej koncepcji jest wręcz kwestią kluczową dla przebiegu procesu certyfikacji LEED.

„Zdarza się też, że podejmujemy wyzwanie i pracujemy nad gotowym projektem, np. gdy inwestorem jest klient zewnętrzny, który posiada już koncepcję, a nawet projekt. W takim wypadku najpierw dokonujemy analizy projektu pod kątem spełnienia założonych wymogów LEED. Potem we współpracy z klientem typujemy konieczne do wprowadzenia zmiany projektowe, które następnie zostają wprowadzone przez projektantów” – wyjaśnia Agnieszka Luty-Wysiecka.

Kolejny krok to przygotowanie referencji z certyfikowanych projektów i wybór kadry z uprawnieniami LEED, dedykowanej do danego projektu. Etap przygotowania projektu do realizacji kończy się rejestracją na LEED Online i uiszczeniem opłaty rejestracyjnej.

Weryfikacja z zewnątrz
Następnie zlecany jest tzw. commissioning, czyli proces zewnętrznej weryfikacji, który obejmuje wszystkie etapy realizacji: planowanie, projektowanie, budowę, odbiory i użytkowanie. Jego celem jest sprawdzenie, czy wszystkie nadzorowane instalacje działają zgodnie z przeznaczeniem oraz wymaganiami inwestora zawartymi w dokumentacji. Oceny tej dokonuje firma zewnętrzna.

Wymogi LEED muszą być znane także wszystkim pracownikom budowy, dlatego zostają oni przeszkoleni, zanim jeszcze ruszą prace. Na budowie opracowane i wdrożone zostają m.in. metody zapobiegania zanieczyszczeniom, plan gospodarowania odpadami oraz plan zachowania jakości powietrza wewnątrz budynku. Do dokumentów formalnych – takich jak plan zaopatrzenia czy plan projektu – również wprowadzone zostają wymagania LEED.

Wybór podwykonawców, dostawców materiałów i samych materiałów także jest zdeterminowany wymaganiami związanymi z certyfikacją. Przez cały okres trwania budowy prowadzony jest na bieżąco dokumentowany nadzór nad przestrzeganiem zaleceń z opracowanych planów, m.in. nad sortowaniem odpadów (specjalna rejestracja Kart Przekazania Odpadów). Na bieżąco sporządzane są zestawienia odpadów, zbierane certyfikaty, karty charakterystyki, oświadczenia dotyczące materiałów, podwykonawców i dostawców dokumentujących spełnienie wymogów LEED. Konieczne jest też tłumaczenie na język angielski wymaganych certyfikacją dokumentów przez cały okres trwania budowy. Ponadto trzeba przygotowywać dla koordynatora odbiorów wykazy instalacji, protokoły z rozruchów, protokoły ze szkoleń, raporty z testu BMS, karty materiałowe, książki obiektu itd.

Kolejny etap to przygotowanie ostatecznej dokumentacji LEED: zebranie rysunków i opisów od projektantów, zespołu realizacyjnego, skompletowanie dokumentacji i uzupełnienie formularzy dla wszystkich kredytów (projektowych i wykonawczych), a następnie wysłanie dokumentów do GBCI (Green Building Certification Institute) i dokonanie opłaty za weryfikację dokumentacji. Następnie sugerowane przez GBCI poprawki zostają wprowadzone do dokumentacji i następuje ponowne wysłanie dokumentów do weryfikacji.

Przyjęcie dokumentacji obiektu przez GBCI bez uwag kończy się przyznaniem certyfikatu LEED na odpowiednim poziomie.

Zielone i inteligentne budownictwo przyszłości:

wybrane inwestycje zrealizowane zgodnie z normami certyfikacji LEED oraz przykłady zastosowanych rozwiązań technologicznych

 
1. Budynek biurowy Atrium 2 (LEED Platinum)
Biurowiec, który powstaje w okolicy ronda ONZ w Warszawie, zostanie wyposażony w nowoczesne zielone rozwiązania, które pozwolą zredukować zużycie energii i wody. Budynek zapewni także o 30% więcej świeżego powietrza w porównaniu z normami, zostanie dostosowany do potrzeb zwolenników ekologicznych form transportu i będzie wyposażony w stacje do ładowania aut z napędem elektrycznym oraz nowoczesną infrastrukturę rowerową, w tym parking dla rowerów z szatniami i prysznicami dla miłośników dwóch kółek.

Przykładowe zielone rozwiązania:

• zintegrowany z systemem kontroli dostępu wind budynkowych,
• wykorzystanie przenośnych tabletów do sterowania i monitorowania systemem zarządzania budynkiem (BMS),
• wjazd kołowy do budynku zorganizowany poprzez system czytników dalekiego zasięgu (bez niepotrzebnego zatrzymywania auta),
• bramki sensoryczne w holu głównym (przejście bezdotykowe),
• inteligentne oraz energooszczędne sterowanie oświetleniem zgodnym z certyfikacją LEED,
• zintegrowane zarządzanie systemami technologicznymi (woda szara, pompownie, wod-kan, wentylacja, klimatyzacja),
• wykorzystanie silników IE3 zmniejszających zużycie energii oraz zwiększających sprawność urządzeń,
• układ samoregulujący wentylacji z redukcją liczby elementów mechanicznych,
• wykorzystanie powietrza z biur do ogrzania części garażowych,
• pomieszczenie fitness z przeznaczeniem dla klienta.

2. Centrum Badawczo-Rozwojowe WSK „PZL Rzeszów” w Rzeszowie
Inwestycja o budżecie 213 mln zł (w tym 81 mln zł dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego). Projekt obejmował realizację budynku na potrzeby biura konstrukcyjno-technologicznego, adaptację i remont obiektów z przeznaczeniem na stanowiska badawcze oraz zakup sprzętu i wyposażenia naukowo-badawczego.

Przed przystąpieniem do budowy sporządzono plan erozji i sedymentacji, którego celem było zabezpieczenie terenów przyległych przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z budowy. W tym celu uszczelniono ogrodzenie za pomocą geowłókniny i słomianych bali oraz zabezpieczono wszystkie wloty kanalizacji deszczowej. Przy wyjeździe z budowy zainstalowano specjalną kratę do oczyszczania kół samochodów.

Budynek biurowy dla WSK Rzeszów nie jest pierwszym budynkiem podlegającym certyfikacji LEED, który zbudowała firma Skanska. Cały zespół przed rozpoczęciem budowy został przeszkolony z wymagań certyfikatu, a podczas samej budowy był w ciągłym kontakcie z pracownikami innych oddziałów, z którymi wymieniano uwagi i doświadczenia. Nie bez znaczenia było również zatrudnienie przez samego inwestora akredytowanego konsultanta, który przygotował cały proces certyfikacji od strony formalnej.

Przykładowe zielone rozwiązania:

• stopień przetworzenia odpadów pochodzących z budowy na poziomie mniej więcej 80%,
• stopień materiałów pochodzących z recyklingu użytych do budowy na poziomie mniej więcej 20%,
• zastosowana membrana dachowa odbijająca mniej więcej 90% światła, przez co nie powstaje efekt tzw. wyspy ciepła,
• sporządzenia przed przystąpieniem do budowy planu erozji i sedymentacji, którego celem było zabezpieczenie terenów przyległych przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z budowy,
• zmiana systemu gaszenia gazem na bardziej przyjazny środowisku, oparty na gazie NOVEC1230.
• zainstalowanie baterii umywalkowych i spłuczek toaletowych zużywające mniej wody w odniesieniu do wymagań referencyjnych,
• zainstalowanie opraw oświetleniowych części biurowej działających z wykorzystaniem czujników natężenia oświetlenia, tak aby utrzymywać je na stałym poziomie. Gdy oświetlenie naturalne jest wysokie – oprawy samoczynnie przygasają. Sytuacja jest odwrotna, gdy przez okna wpada mniej słońca,
• wykorzystanie materiałów wykończeniowych niskoemisyjnych, np. zawartość lotnych substancji organicznych w użytych farbach nie przekracza 50 g/L, a użyte wykładziny dywanowe i PCV posiadają odpowiednie certyfikaty: Carpet and Rug Institute (CRI) Green Label Plus oraz Floor Score,
• użycie do produkcji drzwi drewna pochodzącego z upraw ekologicznych i posiadającego certyfikat FSC (Forest Stewardship Council®).
• użycie mieszanki traw składającej się z gatunków natywnych dla tego terenu, niewymagających dodatkowego systemu irygacyjnego.

3. Centrum Dystrybucyjne Lidl w Bydgoszczy (LEED Gold)
Magazyn towarów spożywczych i przemysłowych dla sklepów zlokalizowanych w województwie kujawsko-pomorskim oraz części województw ościennych o powierzchni 45 tys. m2 wybudowany na działce o pow. 16 ha. Pierwsza wykonana w Polsce przez Skanska inwestycja magazynowa, która została poddana wielokryterialnej ocenie budynków LEED. W certyfikacji udział wzięli: inwestor, firma Lidl Polska sp. z o.o., Biuro Projektów, firma Inwestproj, firma Go4Energy, która wykonała model energetyczny i przeprowadziła commissioning. Firma Skanska, poza pełnieniem funkcji generalnego wykonawcy, jednocześnie była koordynatorem LEED, odpowiedzialnym za kwestie administracyjne, wsparcie merytoryczne i przeprowadzenie całej procedury. To pierwszy projekt Skanska dla zewnętrznego klienta, w którym spółka koordynowała proces zakończony uzyskaniem certyfikatu na wymaganym złotym poziomie.

Największymi wyzwaniami przy realizacji tego projektu były:

• organizacja przygotowania inwestycji przez inwestora, a następnie koordynacja realizacji robót budowlanych przez generalnego wykonawcę,
• realizacja tak dużej inwestycji – hali o powierzchni 45 tys. m2 w tak krótkim czasie (dziewięć miesięcy), która spełniałaby wszystkie wymagania LEED przy zachowaniu procedur zielonego budownictwa.

Przykładowe zielone rozwiązania:

• odzysk ciepła z instalacji chłodniczej współpracujący z instalacją podposadzkową w celu ogrzewania hali magazynowej oraz zabezpieczenia gruntu pod posadzką mroźni przed przemarzaniem,
• wykorzystanie w instalacji chłodniczej naturalnych czynników – amoniak,
• o 40% zwiększona wymiana powietrza w budynku administracyjnym w stosunku do polskich norm,
• wykorzystanie do budowy ponad 25% materiałów z odzysku przy zachowaniu najwyższej jakości obiektu oddanego do użytku,
• zamontowanie wszystkich opraw w technologii LED wraz z inteligentnym systemem sterowania DALI, które mierzy wartość natężenia oświetlenia dziennego i automatycznie reguluje wydajność i sprawność opraw w różnych regionach hali, co przekłada się na duże oszczędności w zużyciu energii elektrycznej. W biurach dodatkowo czujniki obecności,
• system odzysku wody deszczowej, tzw. „wody brudnej”, do spłukiwania toalet i podlewania roślin. Ograniczenie zużycia wody w obiekcie o ponad 40% w stosunku do odpowiednich norm dzięki instalacji przechwytującej całą deszczówkę z połaci dachu o powierzchni ponad 45 tys. m2,
• wykorzystanie zrównoważonych materiałów, które spełniają wymagania LEED,
• dostosowanie systemu wentylacji hali i budynku administracyjno-socjalnego oraz instalacji klimatyzacji i oświetlenia do wymogów amerykańskiej normy ASHRAE,
• wydzielenie miejsc parkingowych dla samochodów emitujących niskie ilości CO2.

4. Osiedle Adama Mickiewicza w Warszawie
Najnowsza inwestycja mieszkaniowa Skanska w Warszawie. W ramach pierwszego etapu powstaje kameralny, sześciopiętrowy budynek liczący 105 mieszkań o różnych rozkładach: od 28 m2 do ponad 100 m2. Pierwsze klucze zostaną przekazane w ręce klientów pod koniec 2016 r. Inwestycja jest unikatowa ze względu na proces certyfikacji, który wpływa na wszystkie fazy powstawania osiedla – począwszy od projektu, przez prowadzenie prac budowlanych i dobór materiałów konstrukcyjnych, po wykończenie mieszkań i pielęgnację zieleni w częściach wspólnych. Osiedle Mickiewicza jest jedynym w Polsce kompleksem mieszkaniowym z certyfikatem jakości BREEAM. W całej Europie jest zaledwie 450 takich osiedli.

Jednym z największych wyzwań tej inwestycji było przygotowanie terenu, zwłaszcza zabezpieczenie istniejącej roślinności i pielęgnacja korzeni drzew zgodnie z zaleceniami ekologa. Zadbano również, aby materiały budowlane pochodziły ze sprawdzonych źródeł i posiadały certyfikaty środowiskowe i społeczne.

„Świadomość korzyści płynących z mieszkania w certyfikowanym budynku dopiero się w Polsce rodzi, ale podobnie jak w segmencie biurowym, tak i w mieszkaniówce już wkrótce certyfikacje mogą się stać rynkowym standardem. Skanska kilka lat temu jako pierwsza w Polsce poddała swoje biura certyfikacji LEED. Teraz pokazujemy, że można w ten sposób budować również domy. Wierzymy, że podobnie jak we Francji, w Szwecji czy w Wielkiej Brytanii, również w Polsce zielone osiedla staną się normą” – mówi Jakub Zagórski, dyrektor marketingu i komunikacji Skanska Residential Development Poland.

Przykładowe zielone rozwiązania:

• monitorowanie wpływu prac na środowisko poprzez prowadzenie pomiarów na bieżąco, m.in. pomiarów wód gruntowych w pobliskich stawach Kellera oraz emisji CO2 na placu budowy,
• przetworzenie odpadów na budowie na poziomie 75%,
• dla zabezpieczenia roślinności otaczającej osiedle wyznaczenie standardów przy prowadzeniu prac budowlanych, tak by miały one jak najmniejszy negatywny wpływ na środowisko,
• posadzenie w okolicy osiedla kilkudziesięciu nowych sadzonek grabów.